Begin januari 2025 schreven wij in dit artikel over enkele wijzigingen die de Nederlandse Zorgautoriteit (‘NZa’) heeft doorgevoerd in het beleid ten aanzien van de zorgspecifieke concentratietoets. In ons artikel van februari 2025 zijn we ingegaan op het voorstel tot uitbreiding van de bevoegdheden met betrekking tot deze concentratietoets. Op 13 augustus 2025 is het conceptwetsvoorstel aanscherping zorgspecifieke fusietoets (‘Zft’) openbaar gemaakt. In dit artikel gaan we nader in op de voorgestelde aanscherpingen.
Uitbreiding van de zorgspecifieke concentratietoets
De Zft heeft momenteel vooral een procedureel karakter, waarbij de nadruk ligt op een zorgvuldig doorlopen van het fusieproces en de manier waarop stakeholders zijn geïnformeerd of betrokken. Het wetsvoorstel geeft de NZa meer ruimte om fusies in de zorg ook meer inhoudelijk te toetsen, met als doel dat publieke belangen zoals toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg beter kunnen worden geborgd. Tegelijkertijd moet er volgens het wetsvoorstel wel een balans blijven: de ondernemersvrijheid van zorgaanbieders moet niet onnodig beperkt worden en de administratieve lasten moeten niet aanzienlijk toenemen.
Uitbreiding van toetsing op continuïteit van zorg
De huidige zorgspecifieke concentratietoets kent alleen een continuïteitstoets voor cruciale zorg, zoals ambulancezorg en spoedeisende hulp. Het wetsvoorstel zou deze toets op continuïteit van zorg uitbreiden tot alle vormen van zorg zoals omschreven bij of krachtens de Zorgverzekeringswet (‘Zvw’) of de Wet langdurige zorg (‘Wlz’), en forensische zorg. Hiermee is deze toets van toepassing op de meeste typen zorg. Alle partijen die deze zorg leveren dienen ook inzichtelijk te maken welke gevolgen de voorgenomen concentratie naar verwachting heeft voor onder meer de toegankelijkheid en de continuïteit van zorg.
Toetsing op rechtmatigheid van zorg
De tweede voorgestelde wijziging geeft de NZa de mogelijkheid om een fusie of overname tegen te houden, als die de rechtmatigheid van de zorg ernstig in gevaar kan brengen. Dit kan bijvoorbeeld spelen als er risico’s zijn op financiële fouten, verkeerde tarieven of problemen met de jaarverantwoording. Bij de beoordeling kan de NZa ook rekening houden met eventuele lopende sancties of maatregelen die één of meerdere betrokken zorgaanbieders al opgelegd hebben gekregen
Toetsing op kwaliteit van zorg
Daarnaast krijgt de NZa de mogelijkheid een concentratie te weigeren vanwege de kwaliteit van zorg en de consequenties voor de patiënt. De kwaliteit van zorg ziet niet alleen op het leveren van goede zorg, maar ook over hoe de zorg is georganiseerd. De NZa dient de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (‘IGJ’) te vragen om een zienswijze over de kwaliteit van zorg in de volgende vier situaties:
- Een lopende openbare maatregel die door de IGJ is opgelegd in verband met de kwaliteit van zorg; en/of
- De concentratie is van dusdanige omvang dat deze ook bij de Autoriteit Consument en Markt (‘ACM’) gemeld moet worden; en/of
- De NZa ziet risico’s voor continuïteit van zorg of NZa heeft een maatregel opgelegd in verband met onrechtmatige bedrijfsvoering van een of meer betrokken zorgaanbieders; en/of
- Eén of meerdere betrokken zorgaanbieders hebben relevante en betekenisvolle negatieve media-aandacht of politieke aandacht gekregen.
De zienswijze van de IGJ dient als advies, waarbij de NZa uiteindelijk een eigen besluit neemt. Voor zorgaanbieders betekent dit dat zij bij een fusie of overname niet alleen procesmatig, maar ook inhoudelijk moeten aantonen dat de zorg continu en kwalitatief kan worden voortgezet, wat invloed kan hebben op hun strategische keuzes en organisatieplanning.
Mogelijke gevolgen van de Zft
Het wetsvoorstel geeft de NZa de mogelijkheid om een fusie of overname te weigeren als deze de continuïteit van de zorg in gevaar brengt of aanzienlijke risico’s oplevert voor de kwaliteit of rechtmatigheid van de zorg. Zorgaanbieders moeten kunnen aantonen dat een concentratie de zorgprocessen versterkt en daarbij de kwaliteit en rechtmatigheid niet in gevaar komt. Anderzijds kan de NZa haar goedkeuring niet op grond van de rechtmatigheid van zorg of kwaliteit van zorgverlening te onthouden, wanneer de concentratie bijdraagt aan de bevordering van de rechtmatigheid of kwaliteit van zorg of als de weigering van de goedkeuring de continuïteit van de zorg in gevaar zou brengen.
Voorgestelde instrumenten bij foutief aangeleverde informatie
Naast de uitbreiding van de Zft krijgt de NZa extra bevoegdheden om op te treden wanneer partijen in hun concentratie-effectrapportage onjuiste informatie aanleveren. Tot op heden kon de NZa alleen vooraf goedkeuring weigeren. Een eenmaal verleende goedkeuring kon de NZa niet terugdraaien, zelfs niet als achteraf was gebleken dat de beslissing op foutieve gegevens was gebaseerd. Daar komt verandering in. De NZa krijgt de mogelijkheid een goedkeuring voor een fusie of overname terug te draaien. Wat dat in de praktijk betekent zal de praktijk moeten uitwijzen. Het met terugwerkende kracht vervallen van de goedkeuring is niet hetzelfde als het feitelijk terugdraaien van een concentratie.
De wetgever beseft dat het feitelijk terugdraaien onder omstandigheden niet mogelijk is en noemt daarnaast ook uitdrukkelijk als mogelijkheid om in plaats van het besluiten tot intrekking van de goedkeuring, ook een boete opgelegd kan worden van maximaal 500.000 euro of, als dat meer is, 1% van de Nederlandse omzet van de betrokken zorgaanbieder(s). Deze wijziging benadrukt het belang van een zorgvuldige en correcte informatieverstrekking. Het niet verstrekken van bepaalde gegevens, waardoor deze ontbreken, of het verstreken van foutieve gegevens, kan na inwerkingtreding van dit wetsvoorstel aanzienlijke financiële en organisatorische gevolgen kunnen hebben.
