De Wet publieke gezondheid wijzigt vanwege corona: wat betekent dat voor zorgaanbieders? 

Wellicht heeft u er tijdens de corona epidemie vaker over gelezen: de Wet publieke gezondheid (Wpg). Deze wet is in 2008 in werking getreden ter vervanging van de Quarantainewet, Infectieziektenwet en de Collectieve Preventie Volksgezondheid en in deze huidige pandemie daarom extra relevant. Momenteel bevat de Wpg nog geen expliciete verplichtingen voor zorgaanbieders. Daar lijkt echter verandering in te komen. Er is namelijk een consultatieversie van een wetsvoorstel openbaar gesteld waaruit volgt dat mogelijk ook voor zorgaanbieders verplichtingen in de Wpg worden vastgelegd.

Wat is de Wpg?

Op basis van de Wpg kunnen regels worden vastgesteld ten aanzien van de organisatie van de publieke gezondheidszorg, waaronder de bestrijding van infectieziekten. Hoewel de huidige wet al grondslag biedt voor de Minister en veiligheidsregio’s om maatregelen te treffen ter bestrijding van infectieziektes, vindt de Minister van VWS het in de huidige fase van de bestrijding van covid-19 wenselijk dat er een nadere wettelijke regeling wordt opgesteld ‘die voor de langere termijn een juridische basis vormt voor een samenleving waarin het houden van afstand en gedragsvoorschriften van groot belang zijn.’ De bepalingen die worden voorgesteld gelden dan ook specifiek ter bestrijding van Covid-19.

Covid-19 is aangemerkt als een infectie die behoort tot de groep A-infecties. In de Wpg is ter bestrijding groep A-infecties een aantal maatregelen mogelijk, zoals – onder bepaalde omstandigheden – de isolatie van een geïnfecteerd persoon. Afgezien van verplichtingen voor (huis)artsen om in bepaalde gevallen besmettelijke ziektes te melden aan de GGD zijn er voor zorgaanbieders nog geen concrete verplichtingen in de Wpg opgenomen. Uit het wetsvoorstel volgen twee concrete verplichtingen waar zorgaanbieders zich aan dienen te houden.

Zorgaanbieder

Om vast te stellen voor welke zorgaanbieders deze verplichtingen exact gelden is met het concept-wetsvoorstel aangesloten bij de terminologie uit de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). Onder zorgaanbieder wordt verstaan een instelling, een zelfstandig/ solistisch werkende zorgverlener en een zelfstandig/ solistisch werkende niet-geregistreerde zorgverlener die andere zorg verleent op het gebied van de individuele gezondheidszorg. In de praktijk komt het erop neer dat de verplichtingen zouden kunnen gelden voor vrijwel alle zorgaanbieders.

Nieuwe verplichting 1: Zorgplicht voor zorgaanbieders

Allereerst volgt uit het concept-wetsvoorstel een extra zorgplicht voor zorgaanbieders. De zorgaanbieder dient zorg te dragen voor een zodanige openstelling, inrichting en zorgverlening dat bezoekers (hier onder wordt verstaan niet bij de zorg betrokkenen personen) de in de Wpg gestelde regels – zoals het bewaren van een veilige afstand, verbod op groepsvorming en het treffen van hygiënemaatregelen – redelijkerwijs in acht kunnen nemen. Dit geldt voor bezoekers die aanwezig zijn in een pand van de zorgaanbieder of aanwezig zijn tijdens de zorgverlening bij een cliënt thuis. Tussen zorgverleners, cliënten en andere bij de zorg betrokken personen kan vaak geen afstand worden bewaard. Daarom ziet de zorgplicht van de zorgaanbieder alleen toe op personen die niet bij de zorg zijn betrokken.

Nieuwe verplichting 2: Beperkingen bezoek

Naast de zorgplicht is in het concept-wetsvoorstel een bevoegdheid voor de Minister van VWS opgenomen om beperkingen of nadere voorwaarden te stellen aan het bezoek van verpleeghuizen en woonvormen in de ouderenzorg in geval van gegronde vrees op de verspreiding van Covid-19. Dat de Minister hier aanwijzingen over kan geven is niet helemaal nieuw; dit gebeurde tijdens de crisis al op grond van artikel 7 van de Wpg. Het nieuwe artikel geeft een expliciete juridische grondslag voor deze aanwijzingen in de context van de Covid-19 bestrijding en biedt ook de ruimte voor onderscheid tussen verschillende woonvoorzieningen.

Toezicht op Wpg

Van belang is op te merken dat het toezicht op naleving van de verplichtingen van zorgaanbieders uit de Wpg wordt uitgevoerd door de IGJ. De IGJ houdt toezicht op zorgaanbieders, niet op bezoekers. Van de zorgaanbieder wordt verwacht dat hij bezoekers in staat stelt zich aan de regels te houden. Indien blijkt dat bezoekers zich niet aan de voorschriften houden wordt allereerst van de zorgaanbieder verwacht dat hij de bezoekers hierop aanspreekt. Indien bezoekers niet welwillend zijn, kan in uiterste gevallen worden overgegaan tot het inschakelen van de politie.

Wanneer de IGJ van mening is dat de zorgaanbieder de bezoekers onvoldoende in staat stelt de voorschriften in acht te nemen, kan er worden overgegaan tot het opleggen van schriftelijke aanwijzing of (in spoedeisende situaties) tot het geven van een bevel. Mede omdat aanwijzingen openbaar worden gemaakt is dit voor de zorgaanbieder een vergaande sanctie.

Noodzaak?

Met het opnemen van deze zorgplicht in de Wpg is geëxpliciteerd dat een zorgaanbieder maatregelen neemt ter beperking van het risico op verspreiding van het coronavirus. Vraag is echter of er een echte juridische noodzaak bestaat om deze zorgplicht in de Wpg op te nemen. Zonder deze bepaling in de Wpg bestaat er namelijk ook op grond van andere bepalingen een zorgplicht voor de zorgaanbieder om maatregelen te nemen. Zoals de verplichting uit artikel 2 van de Wkkgz om ‘goede zorg’ aan te bieden. Goede zorg is onder andere veilige zorg. Op basis van die terminologie zou je dus ook uitkomen op een verplichting voor de zorgaanbieder de maatregelen rondom corona te handhaven. Daarnaast volgt uit de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst de plicht te handelen conform de professionele standaard. De professionele standaard wordt onder andere ingekleurd door protocollen en normen die gelden binnen de beroepsgroep. Momenteel zijn door veel beroepsgroepen al diverse protocollen en richtlijnen opgesteld in het kader van corona waar zorgverleners zich aan dienen te houden. Het wetsvoorstel erkent dat ook met zoveel woorden: “De invulling van deze zorgplicht zal goeddeels met zelfregulering gaan.”

Slotsom

Hoewel het betreffende wetsvoorstel een concept betreft dat ter consultatie is aangeboden, dienen zorgaanbieders zich er met name bewust van te zijn dat, indien deze wetswijziging wordt aangenomen, er een extra verplichting vastligt in de wet die specifiek geldt ten aanzien van Covid-19, op grond waarvan de IGJ specifieker kan toezien en handhaven. Het is waarschijnlijk dat het wetsvoorstel op korte termijn aan de Tweede en Eerste Kamer zal worden aangeboden.