Dwang in de zorg thuis

Met de invoering van de Wet zorg en dwang (Wzd) per 1 januari 2020 wordt het juridisch mogelijk om onder strikte voorwaarden dwang in de zorg (ook wel onvrijwillige zorg genoemd) in een ambulante setting toe te passen. Op dit moment wordt al (soms onbewust) dwang in de zorg toegepast in de ambulante setting terwijl de Wet Bijzondere Opneming Psychiatrische Ziekenhuizen dat eigenlijk niet mogelijk maakt. De Wzd bewerkstelligt dat dwang in de zorg in de ambulante setting een juridische grondslag krijgt én dat cliënten een betere rechtspositie verkrijgen. Met de publicatie van het Besluit zorg en dwang (Bzd) zijn de voorwaarden bekend waaronder een zorgverlener onvrijwillige zorg mag gebruiken en is bekend welke zorg onvrijwillig ambulant toegepast kan worden.

Thuis of toch in een accommodatie?

Het is allereerst van belang dat de zorgverlener vaststelt of sprake is van onvrijwillige zorg. Daarbij zal de zorgaanbieder altijd het stappenplan uit de Wzd moeten volgen. Vervolgens is het aan de zorgaanbieder om te beoordelen of de onvrijwillige zorg beter thuis of in een accommodatie kan worden toegepast. Met de mogelijkheid van dwang in de zorg in de ambulante setting wordt ook niet tot doel gesteld dat een gedwongen opname wordt voorkomen. De zorgaanbieder dient in een beleidsplan te beoordelen of zijn organisatie de onvrijwillige zorg op een verantwoordelijke manier kan bieden. Het antwoord op die vraag is afhankelijk van de concrete situatie van de cliënt. Indien de zorgaanbieder tot de conclusie komt dat hij niet op verantwoorde wijze de onvrijwillige zorg kan bieden in de ambulante setting dan kan hij daartoe ook niet worden verplicht. Alle vormen van onvrijwillige zorg genoemd in de Wzd kunnen ook in de ambulante setting worden toegepast.

Aanvullende voorwaarden

Indien een zorgverlener voornemens is om dwang in de zorg in een ambulante setting toe te passen, dan zal hij naast de vereisten uit de Wzd aan een aantal aanvullende voorwaarden moeten voldoen. In het multidisciplinair overleg over de toepassing van de onvrijwillige zorg dient besproken te zijn op welke wijze toezicht op de cliënt moet worden gehouden om diens veiligheid voldoende te borgen en hoeveel zorgverleners op het moment van de uitvoering. De afspraken hierover worden vastgelegd in het zorgplan. Bovendien moet er altijd een ter zake deskundige zorgverlener bereikbaar is. Tot slot worden er in de wet en het besluit zorg en dwang verschillende eisen gesteld aan de verslaglegging in het zorgplan. Gelet op voorgaande zullen instellingen die onvrijwillige zorg in ambulante setting gaan leveren zorgvuldig te werk moeten gaan en enkele voorbereidingen moeten treffen bij het inrichten van de bedrijfsprocessen.

Als voorbeeld wordt hierbij gegeven dat de cliënt die gedwongen medicatie krijgt, na de toediening in de gaten moet worden gehouden indien er bijwerkingen kunnen optreden en niet duidelijk is hoe cliënt hierop gaat reageren. Tijdens de uitvoering van de onvrijwillige zorg kan de zorgverlener worden geconfronteerd met fysiek verzet van de cliënt. Daarom moet van tevoren op basis van een risico-inschatting worden beoordeeld hoeveel zorgverleners aanwezig moeten zijn bij de uitvoering van de onvrijwillige zorg. Een zorgvuldige verslaglegging en afstemming is daarbij vereist.

Noodsituatie

Indien er sprake is van een situatie waarin onvrijwillige zorg nodig is waar het zorgplan redelijkerwijs niet in heeft kunnen voorzien of er is sprake van een noodsituatie waarbij nog geen zorgplan aanwezig is dan kan de zorgverlener deze zorg wel tijdelijk (maximaal 2 weken) leveren. Dat betekent echter niet dat de zorgverlener de zorgvuldigheidsnormen achterwege kan laten. De zorgverlener dient nog steeds te beoordelen op welke wijze toezicht wordt gehouden op de cliënt en hoeveel zorgverleners aanwezig moeten zijn op het moment van uitvoering.

Beoordeling zorgaanbieder

Belangrijk is dat geconcludeerd kan worden dat de zorgaanbieder in geen geval door cliënt en/of familie verplicht kan worden om in een ambulante setting onvrijwillige zorg toe te passen indien daarmee een opname in een accommodatie wordt voorkomen. De zorgverlener die beoordeelt dat de cliënt en de thuissituatie zich lenen voor toepassing van dwang in de zorg zal het stappenplan van de Wzd moeten volgen en moeten letten op de aanvullende voorwaarden die zijn gesteld in de Wzd.

Bekijk ook deze artikelen over de wet zorg en dwang:

> IGJ publiceert toezichtvisie op onvrijwillige en verplichte zorg
> Wet zorg en dwang: wie houdt toezicht?
> Samenloop Wet zorg en dwang en Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg
> Regeling Zorg en Dwang
> Wvggz: zorgvuldige afweging van passende zorgverlening
> Crisissituaties binnen de Wzd en Wvggz

Masterclass Wzd en Wvggz – 27 oktober 2020

Mocht u meer informatie willen hebben de Wet zorg en dwang en Wet verplichte GGZ?

Wellicht is de masterclass van 27 oktober iets voor u? Klik hier voor meer informatie.