Heeft uw patiënt een wettelijk vertegenwoordiger?

Er meldt zich een nieuwe patiënt in uw tandartspraktijk. De patiënt is op leeftijd en wenst een tandheelkundige behandeling te ondergaan. U voert de behandeling uit en factureert deze na afloop. Op dat moment meldt zich een mentor, die aangeeft dat de behandeling niet betaald wordt, omdat hij geen toestemming voor de kosten van de behandeling heeft gegeven. Daarnaast wil de mentor inzage in het medisch dossier van de patiënt. Had de mentor inderdaad toestemming moeten geven voor (de kosten van) de behandeling? En heeft hij recht op inzage in het dossier van deze patiënt? Hoe dit juridisch zit en welke vormen van vertegenwoordiging bestaan, lees je in dit artikel.

Wettelijke vertegenwoordiging

Op het moment dat een patiënt zijn eigen belangen niet langer kan behartigen, kan een vertegenwoordiger nodig zijn die beslissingen neemt voor de patiënt. Een aantal vormen van vertegenwoordiging wordt bij wet geregeld, dit wordt ook wel de ‘wettelijke vertegenwoordiging’ genoemd. Het betreft curatele, bewind en mentorschap. Zowel de curator, mentor als de bewindvoerder worden door de kantonrechter aangesteld. Een verzoek tot aanstelling van een wettelijke vertegenwoordiger kan gedaan worden door de patiënt zelf, diens familie, de Officier van Justitie of een zorginstelling. Welk vormen van wettelijke vertegenwoordiging zijn er?

Curatele

Curatele is de meest verstrekkende vorm van wettelijke vertegenwoordiging, omdat de curator in plaats van de patiënt financiële én medische beslissingen neemt. Het gevolg van curatele is dat de patiënt handelingsonbekwaam wordt, dus rechtshandelingen die hij verricht zijn nietig of vernietigbaar. Meer concreet betekent dat bijvoorbeeld dat wanneer de patiënt in de hiervoor geschetste casus onder curatele had gestaan en deze behandelingsovereenkomst was aangegaan, de overeenkomst kan worden teruggedraaid door de curator. In de praktijk zal dit vaak niet zo’n vaart lopen, omdat de gemiddelde curator het ermee eens zal zijn dat een persoon naar de tandarts gaat, mits het niet gaat om buitensporige bedragen die de persoon niet kan betalen. In het curatele- en bewindregister kunt u vinden of een patiënt onder curatele staat.

Bewind

Indien de patiënt niet in staat is zijn financiële belangen te behartigen, kan een bewindvoerder worden aangesteld. De bewindvoerder beschermt de patiënt op financieel vlak en heeft in dat kader het beheer over de financiën van de patiënt (of een deel daarvan). De bewindvoerder beslist dus in principe niet over of een bepaalde medische of tandheelkundige behandeling moet worden uitgevoerd, maar beslist wel over de financiële component daarvan.

Het bewind wordt vaak gepubliceerd in het curatele- en bewindregister. Het bewind wordt hier – in tegenstelling tot curatele – helaas echter niet altijd in geregistreerd.

Mentorschap

Een mentor beschermt de patiënt op het vlak van verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. Het betreft hier dus persoonlijke beslissingen van niet-financiële aard. Mentorschap wordt niet gepubliceerd in een register, maar blijkt uit de uitspraak van de kantonrechter.

Andere vormen van vertegenwoordiging: volmacht en plaatsvervangers

Volmacht

Naast de hiervoor besproken vormen van wettelijke vertegenwoordiging, kan een patiënt zich ook laten vertegenwoordigen middels het opstellen van een volmacht. Dat kan een algemene volmacht zijn, waarin iemand gevolmachtigd wordt om de patiënt te vertegenwoordigen in alle rechtshandelingen, maar kan ook een volmacht zijn die uitsluitend ziet op specifieke zaken. Zo kan bijvoorbeeld een bancaire volmacht opgesteld worden, uitsluitend voor financiële zaken, of kan de patiënt ervoor kiezen iemand te volmachtigen voor het nemen van beslissingen omtrent zijn gezondheid. Vaak is een voorwaarde voor handelen op grond van de volmacht dat de persoon in kwestie wilsonbekwaam is verklaard. Of de gevolmachtigde bevoegd is de patiënt te vertegenwoordigen, hangt dus af van de inhoud van de volmacht en of aan de daarin genoemde voorwaarde(n) is voldaan. Een volmacht kan zijn opgenomen in een levenstestament, maar dat is geen verplichting.

Plaatsvervangers

Als er in geval van een wilsonbekwame patiënt geen wettelijke vertegenwoordiger is en de patiënt geen volmacht heeft, biedt de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO) uitkomst. Hierin is een artikel opgenomen dat bepaalt dat een plaatsvervanger kan worden aangewezen, die in het kader van de geneeskundige behandeling een beslissing kan nemen namens de patiënt. De patiënt zelf kan dat immers niet meer, want die is wilsonbekwaam. In eerste instantie moet worden bezien of de patiënt een partner heeft. Als dat niet het geval is of indien deze partner niet wil optreden als plaatsvervanger, kan een ouder, kind, broer, zus, grootouder of kleinkind van de patiënt worden aangewezen als plaatsvervanger.

Terug naar de casus

Mentor heeft recht op inzage in het dossier

In de hiervoor geschetste casus, bleek de patiënt een mentor te hebben. De mentor heeft als vertegenwoordiger in principe recht op inzage in het medisch dossier. De WGBO stelt namelijk dat de zorgverlener de verplichtingen die normaal gesproken jegens de patiënt nagekomen moeten worden, bij een bevoegde vertegenwoordiger jegens de vertegenwoordiger moeten worden nagekomen. De uitzondering hierop is als dit in strijd zou zijn met de normen van goed hulpverlener. Als bijvoorbeeld een patiënt vertelt een verzoek te hebben gedaan bij de kantonrechter om een andere mentor te benoemen, omdat deze niet goed functioneert, dan kan dat een reden zijn om voorzichtiger te zijn.

Mentor hoeft géén goedkeuring te geven voor kosten

De mentor in de casus was het daarnaast niet eens met de hoogte van het bedrag van de behandeling. Zoals uiteengezet, gaat de mentor over beslissingen op persoonlijk vlak. De mentor heeft dus geen inspraak op de hoogte van het bedrag van de behandeling. In de casus zal de factuur dus gewoon betaald moeten worden en hoeft de mentor daar geen goedkeuring aan te geven.

Dat was anders geweest als de patiënt een bewindvoerder of curator had: zij behartigen immers ook de belangen van financiële aard en hun goedkeuring is dus wel nodig.

Checken register

Het kan van belang zijn om het curatele- en bewindregister te raadplegen als tandarts. Onlangs oordeelde de rechter namelijk wederom dat een tandarts een behandeling niet vergoed kreeg, omdat hij geen toestemming had gevraagd voor de kosten van deze behandeling aan de bewindvoerder van patiënt. In het verweer van de tandarts – dat hij niet wist van het bewind – ging de rechter niet mee, omdat het bewind gepubliceerd was in het bewindregister.

In dit soort situaties weegt de feitelijke situatie ook mee en het kan dus ook anders uitpakken, maar de tandarts zal de rechter moeten kunnen overtuigen dat hij ondanks publicatie van het bewind het bewind niet kende en het ook niet behoorde te kennen. Dat kan behoorlijk lastig zijn in de praktijk. Zeker bij duurdere behandelingen kan dit voor de tandartspraktijk een zwaar gelag zijn. Daarom is het van belang na te gaan of er sprake is van vertegenwoordiging, bijvoorbeeld bij de intake, en het kan ook aangeraden zijn het curatele- en bewindregister te checken om situaties zoals in de beschreven kwestie te voorkomen.

Tot slot

Op het moment dat de patiënt een vertegenwoordiger heeft, is het van belang dat deze betrokken wordt bij de beslissingen. Welke beslissingen dat zijn, hangt af van de vorm van vertegenwoordiging. Daarom is het van belang om te weten of er sprake is van een vertegenwoordiger. U doet er bovendien goed aan bij de start van een behandelingsovereenkomst na te gaan of van een curatele of bewind bij uw nieuwe patiënt sprake is. Anders loopt u – bij het ontbreken van toestemming – het risico zelf op te draaien voor de kosten van de behandeling.

Dit artikel verscheen ook in het Magazine NT-Dentz, het blad van de KNMT, uitgave april 2022.