IGJ publiceert toezichtvisie op onvrijwillige en verplichte zorg

Op 16 mei 2019 heeft de Inspectie voor de Gezondheid en Jeugd (IGJ) haar toezichtvisie gepubliceerd op de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte GGZ (Wvggz). Deze nieuwe wetten zullen met ingang van 1 januari 2020 inwerking treden. In de toezichtvisie zet IGJ uiteen wat deze twee nieuwe wetten betekenen en op welke wijze IGJ met het toezicht op deze wetten om zal gaan. De belangrijkste punten daaruit hebben wij hieronder beknopt samengevat.

Oude aandachtsgebieden blijven gelden

De uitgangs- en aandachtspunten die IGJ op dit moment hanteert bij het toezicht op dwangzorg blijven ook na inwerkingtreding van de nieuwe regels gelden. IGJ blijft erop toezien dat zorgaanbieders zich zoveel mogelijk inspannen om dwang en vrijheidsbeperking te voorkomen. Daarnaast blijft de IGJ scherp op de risico’s die de verschuiving van zorg van bedden in instellingen naar zorg thuis meebrengen. IGJ wijst op risico’s bij ontijdige zorg, zorg van onvoldoende kwaliteit en de onmogelijkheid om op tijd op te schalen. Daarop zal IGJ dan ook controleren. Verder zal de IGJ blijvend aandacht vragen voor het hebben van voldoende gekwalificeerd personeel en het waarborgen van de rechtspositie van de client.

Nieuwe aandachtsgebieden van de IGJ

Interessant is dat IGJ ook nieuwe elementen in het toezicht introduceert, die als gevolg van de Wet zorg en dwang en de Wet verplichte GGZ per 1 januari 2020 specifiek de aandacht zullen krijgen. Allereerst gaat de IGJ goed letten op de keuze die een zorgaanbieder maakt voor het wettelijke regime waaronder deze zorg gaat verlenen. Hoewel de doelgroep bij de Wet zorg en dwang anders is dan bij de Wet verplichte GGZ , kan het voorkomen dat een client onder beide wetten valt op basis van de problematiek. De IGJ zal dan expliciet kijken of de keuze voor een bepaald regime vanuit de client en in overleg met diens familie is gemaakt. Het tweede nieuwe aandachtsgebied van de IGJ sluit hier naadloos op aan. Voor jeugdigen die op grond van de Wet zorg en dwang, de Wet verplichte GGZ en de Jeugdwet gedwongen zorg kunnen krijgen zal ook de keuze voor het regime de aandacht van de IGJ krijgen. En voor zover jeugdigen op grond van verschillende wettelijke grondslagen samen in een instelling verblijven wordt scherp gelet op de manier waarop die zorgaanbieder de verschillende waarborgen die gelden, in de praktijk toepast.

Daarnaast is het van belang voor zorgaanbieders dat zij de zorgvuldigheidseisen die via het Besluit verplichte ggz en het Besluit zorg en dwang gelden bij gedwongen zorg in de thuissituatie, in acht nemen. Dit lijkt een belangrijk speerpunt te zijn van IGJ waar zij naar verwachting ook op zal gaan controleren. Tot slot zal vanaf 1 januari 2020 toezicht worden gehouden op de nieuwe rechten van de cliënten. Specifiek wordt hier de omgang met de vertrouwenspersoon genoemd die cliënten onder meer adviseert en ondersteunt bij het indienen van klachten. Met name omdat dit iets nieuws is voor de geestelijke gehandicaptenzorg en de psychogeriatrie zal de IGJ toezien op een juiste inbedding van deze figuur.

Hoe gaat de IGJ vanaf 2020 te werk bij het toetsen van de Wet zorg en dwang en de Wet verplichte GGZ??

Gedwongen zorg is ultimum remedium op grond van de Wet zorg en dwang en de Wet verplichte GGZ
De komst van de Wet zorg en dwang en de Wet verplichte GGZ heeft tot gevolg dat de zorg niet langer locatie gebonden is, maar persoonsvolgend. De IGJ geeft aan dat dit consequenties heeft voor de manier waarop zij als toezichthouder te werk gaat. Het toezicht zal dusdanig georganiseerd worden dat het mogelijk wordt om over de schotten van de afzonderlijke zorgaanbieders heen te kijken. Hoe wordt in een regionaal netwerk samengewerkt om zoveel mogelijk clientgericht te werken en dwang zoveel mogelijk te voorkomen? Uitgangspunt dat de IGJ daarbij hanteert is de inzet van gedwongen zorg als ‘ultimum remedium’: pas als alle mogelijke vormen van vrijwillige zorg in voldoende mate zijn afgewogen mag gedwongen zorg worden ingezet. Vanaf 1 januari 2020 geeft de IGJ tevens aan in toenemende mate te zullen samenwerken met gemeenten. Dit komt omdat ook (onvrijwillige) ondersteuning vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning onder de Wet zorg en dwang komt te vallen en daarmee onder het toezicht van de IGJ naast het toezicht van de betreffende gemeente. Op landelijk niveau zal een protocol tussen de IGJ en VNG de uitwisseling van informatie hiervoor vergemakkelijken.

Het lijkt erop dat de Wet zorg en dwang en de Wet verplichte GGZ die per 1 januari 2020 zullen gelden een toename in intensiviteit van het toezicht door de IGJ in het leven roepen. Dit geldt met name voor de sectoren verzorging & verpleging, de ggz en de gehandicaptenzorg. De IGJ geeft aan bij het toezicht op deze zorgsoorten het toezicht op gedwongen zorg als integraal onderdeel erin op te zullen nemen. Het zou de IGJ niet misstaan om voor het einde van het jaar, zorgaanbieders meer handvatten te bieden die iets meer inzicht geven in de manier waarop de IGJ de wettelijke normen gaat uitleggen en op welke momenten zij tot handhaving daarvan overgaat. Uiteraard zullen wij dit in de gaten houden en de komende periode meer publiceren over dit thema.

Mocht u automatisch geattendeerd willen worden over een nieuw artikel op onze website, dan kunt u zich ook aanmelden voor onze maandelijkse nieuwsbrief.

Bekijk ook deze artikelen over de wet zorg en dwang:

> Wet zorg en dwang: wie houdt toezicht?
> Dwang in de zorg thuis
> Samenloop Wet zorg en dwang en Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg
> Regeling Zorg en Dwang
> Wvggz: zorgvuldige afweging van passende zorgverlening

Zorgseminar: Wet zorg en dwang en Wvggz

Wilt u meer weten over de Wzd en goed voorbereid zijn op de komst van de Wzd en Wvggz? Bezoek dan kosteloos ons zorgseminar op 8 oktober 2019! Meld u hier aan.