Medezeggenschap van werknemers; heeft u het geregeld?

Vaak wordt bij zorgorganisaties wel stilgestaan bij medezeggenschap van cliënten. Daar is immers in de zorg ook veel aandacht voor. Zo is er bijvoorbeeld per 1 juli 2020 een nieuwe wet in werking getreden over cliëntmedezeggenschap (de Wmcz 2018), waarin de positie van cliëntenraden is verstevigd.

Lang niet altijd wordt ook gedacht aan de medezeggenschap van het personeel, terwijl dat toch ook bij zorgorganisaties, zeker de grotere, een belangrijk onderwerp is dat goed moet worden geregeld. Denk alleen al aan de toets die de Nederlandse Zorgautoriteit toepast voor het verkrijgen van goedkeuring voor een overname of fusie in de zorg: is het personeel of de ondernemingsraad wel op de juiste wijze betrokken in het traject?

Reden genoeg dus om stil te staan bij de belangrijkste elementen waaraan zorgorganisaties in dit kader moeten denken.

Medezeggenschap werknemers

De medezeggenschap van werknemers is in de Wet op de ondernemingsraden (“WOR”) geregeld maar ook vaak bij cao. Bijvoorbeeld in de cao GGZ en de cao VVT. De WOR bepaalt bijvoorbeeld bij hoeveel werknemers een ondernemingsraad verplicht is en het kan zijn dat dat al eerder (dus bij minder werknemers) verplicht is op grond van de cao. Het is dus bij een medezeggenschapskwestie altijd goed om ook de toepasselijke cao te raadplegen.

De WOR is overigens een algemene wet en is dus buiten de zorg van toepassing, maar ook gewoon op organisaties binnen de zorg, nu die nu eenmaal in veel gevallen ook kwalificeren als ‘ondernemer’ in de zin van de WOR.

Ten aanzien van medezeggenschap van personeel kunnen verschillende zaken verplicht zijn. Denk aan een ondernemingsraad, waarin een aantal werknemers zit die de belangen van de werknemers vertegenwoordigen en behartigen, maar ook een personeelsvertegenwoordiging of personeelsvergadering. Daarbij is het goed om voor ogen te houden dat het gaat om medezeggenschap van werknemers: mensen die op grond van een arbeidsovereenkomst in uw zorgorganisatie werken. Zzp’ers tellen daarbij niet mee.

Ondernemingsraad

Wanneer is een ondernemingsraad verplicht? Op grond van de WOR vanaf 50 werknemers.

Maar bijvoorbeeld in de cao GGZ staat dat dit al verplicht is in de GGZ vanaf 35 werknemers. Dat betekent dat in de GGZ veel meer zorgaanbieders een ondernemingsraad in moeten stellen dan in andere zorgsoorten. Het is dus van belang om in dit kader de cao goed erop na te slaan.

De OR vertegenwoordigt de belangen van werknemers en is gesprekspartner van het bestuur over het ondernemingsbeleid en de personeelsbelangen daarin. Een ondernemingsraad heeft daarom het recht om de informatie te verkrijgen die nodig is voor de uitvoering van zijn taak. De ondernemingsraad heeft het recht van advies over belangrijke financiële en organisatorische besluiten van de zorgorganisatie. En daarnaast is voor regelingen op personeelsvlak vaak goedkeuring nodig.

De zorgorganisatie heeft de verplichtingen in het kader van de WOR en mogelijk de cao in acht te nemen jegens de ondernemingsraad. Dat houdt in dat de ondernemingsraad een advies- of instemmingsrecht heeft over bepaalde besluiten. Zo mag een besluit over een wijziging van de vakantieregeling zonder instemming van de ondernemingsraad niet genomen worden. Als het besluit toch wordt genomen, kan het besluit nietig zijn. Dat betekent dat het besluit nooit heeft bestaan en kan dus grote gevolgen hebben voor de zorgorganisatie, zeker als het besluit al wel was uitgevoerd.

Personeelsvertegenwoordiging

Als u minder dan 50 mensen in dienst heeft, betekent dat niet dat u niets aan medezeggenschap hoeft te regelen. Een minder formele en verstrekkende vorm van werknemersmedezeggenschap is namelijk de personeelsvertegenwoordiging. Dit is een soort van mini-ondernemingsraad. Bij organisaties tussen 10 en 50 werknemers is dit verplicht als een meerderheid van de werknemers hierom verzoekt.

In de personeelsvertegenwoordiging zitten minstens 3 werknemers. Als er geen verzoek van werknemers komt, kan een werkgever er ook zelf voor kiezen een personeelsvertegenwoordiging in te stellen. Ook als er minder dan 10 werknemers zijn kan de werkgever kiezen voor een personeelsvertegenwoordiging. Ook dan is het een vrijwillige keuze. De bevoegdheden zijn dan wel beperkter dan hierna omschreven.

De personeelsvertegenwoordiging heeft niet dezelfde bevoegdheden als de ondernemingsraad, maar heeft wel een adviesrecht voor besluiten die kunnen leiden tot verlies van de arbeidsplaats of tot een belangrijke verandering van de arbeid, de arbeidsvoorwaarden of de arbeidsomstandigheden van tenminste een vierde van de in de organisatie werkzame personen. Dat is minder uitgebreid qua onderwerpen dan bij een ondernemingsraad. En ook het instemmingrecht is beperkter, dat geldt alleen voor bepaalde besluiten, bijvoorbeeld over een besluit terzake een arbeids- en rusttijdenregeling of een regeling op het gebied van arbeidsomstandigheden.

Personeelsvergadering

Heeft uw zorgorganisatie 10 tot 50 werknemers en geen ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging? Dan is het verplicht tenminste tweemaal per jaar een personeelsvergadering te houden.

Dit is een directe vorm van medezeggenschap: de werknemers kunnen in deze vergadering zelf hun zegje doen. Zij kunnen voorstellen doen en standpunten kenbaar maken.

Verder is goed om te weten dat het adviesrecht van de personeelsvergadering beperkt is, op dezelfde manier als bij de personeelsvertegenwoordiging.

Tot slot

Ook zorgorganisaties vallen onder de regels van medezeggenschap van personeel. En in veel gevallen dient er ook daadwerkelijk wat geregeld te worden. Vaak in ieder geval een personeelsvergadering. Alleen de kleine zorgorganisaties (minder dan 10 werknemers) hoeven dat niet te regelen. In grotere organisaties is de ondernemingsraad verplicht, met het kader dat daarbij hoort. Wij raden u dus aan om hier aandacht voor te hebben en te regelen, wat er geregeld moet worden, zodat u niet onverhoopt voor vervelende verrassingen komt te staan, bijvoorbeeld als de organisatie overgedragen gaat worden.

Heeft u vragen of u een ondernemingsraad dient in te stellen? Of bijvoorbeeld welke regels van personeelsmedezeggenschap voor uw organisatie gelden? Denk ook aan in welke gevallen nu wel of geen advies gevraagd moet worden van de ondernemingsraad. De advocaten van Eldermans | Geerts zijn hierin gespecialiseerd en kunnen u hierin ondersteunen. Neem desgewenst vrijblijvend contact met ons op.