Ook binnen de mondzorg kan de cliëntenraad haar tanden laten zien

Tandartsenpraktijk X is een praktijk met 6 tandartsen (waarvan 2 als zzp’er), 11 preventie- en tandartsassistenten, 9 mondhygiënisten en 3 baliemedewerkers. De praktijk is niet tevreden met de bemiddeling door de klachtenfunctionaris van twee inmiddels afgeronde klachten. De klachtenfunctionaris werkte escalatie in de hand. Tandartspraktijk X wil daarom een nieuwe klachtenfunctionaris aanwijzen. De heer Y is patiënt en geeft aan dat de praktijk voor de profielschets van de klachtenfunctionaris  instemming dient te hebben van de cliëntenraad. Praktijk X heeft echter geen cliëntenraad. De heer Y vindt dit vreemd en geeft aan dat X – gezien haar grootte – wettelijk verplicht is tot de instelling van een cliëntenraad. Klopt dat?

Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen 2018

Sinds 1 juli 2020 geldt de nieuwe Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen 2018 (Wmcz 2018). De Wmcz 2018 vervangt de oude Wmcz en dit heeft o.a. tot gevolg dat meer zorgorganisaties onder de reikwijdte van de Wmcz vallen. Bijvoorbeeld ook tandartspraktijken vallen nu onder de reikwijdte van de Wmcz 2018. Daarbij komt dat cliëntenraden in plaats van een adviesrecht een instemmingsrecht hebben verkregen voor bepaalde besluiten die de kern van de zorgverlening raken. Kortom, belangrijke wijzigingen die aanleiding zijn voor zorgondernemingen om te bekijken of zij hun medezeggenschap volgens de Wmcz 2018 op orde hebben.

Voor wie?

De Wmcz 2018 is van toepassing op instellingen zoals bedoeld in de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz). Een instelling zoals bedoeld in de Wkkgz is iedere persoon of ieder bedrijf die bedrijfsmatig zorg verleent of doet verlenen. Een tandartsenpraktijk valt op basis van deze definitie onder de reikwijdte van de Wmcz 2018. Onder het regime van de oude Wmcz werd gedoogd dat veel eerstelijnszorgaanbieders – zoals tandartsenpraktijken – geen cliëntenraad hadden ingesteld. Dit gedoogbeleid is echter met de Wmcz 2018 komen te vervallen.

Meer dan 25 zorgverleners

Hoewel veel eerstelijnszorgaanbieders aan de Wmcz 2018 zullen moeten voldoen, is de wetgever hen wel tegemoetgekomen bij het opstellen van de Wmcz 2018. Zo geldt voor de meeste eerstelijnszorgaanbieders dat zij pas verplicht zijn om een cliëntenraad in te stellen als de zorg in de regel door meer dan 25 natuurlijke personen wordt geleverd. Hierbij wordt niet gekeken naar het aantal fte van een werknemer. Gezien deze drempel van het aantal zorgverleners zal het in de praktijk niet snel voorkomen dat een tandartsenpraktijk verplicht is om een cliëntenraad in te stellen. Toch zijn er tandartspraktijken die wel met meer dan 25 personen zorg verlenen en ook als dat niet zo is, is de Wmcz 2018 van belang.

Bij Tandartsenpraktijk X bijvoorbeeld wordt door 26 personen zorg verleend. De baliemedewerkers van praktijk X worden niet meegerekend, deze verlenen namelijk geen zorg. De 2 tandarts-zzp’ers worden wel meegerekend, ervan uitgaande dat deze in de regel in de praktijk werkzaam zijn. Dat betekent dat praktijk X meer dan 25 zorgverleners heeft en in beginsel een cliëntenraad moet instellen.

Medisch specialistische zorg

Indien bij een tandartspraktijk ook een kaakchirurg werkzaam is, kan de situatie veranderen. De wetgever heeft de grens voor het instellen van een cliëntenraad voor zorg door medisch specialisten namelijk gesteld op meer dan 10 zorgverleners. Dit volgt uit het Besluit Wmcz 2018. Als reden voor deze verlaging van de grens is aangeven dat de zorg die door medisch specialisten wordt geleverd een grote impact heeft op het leven van de patiënt en de risico’s van gezondheidsschade naar verhouding groter zijn dan in de eerstelijnszorg. Hierdoor bestaat er volgens de wetgever een grotere afhankelijkheid van patiënten van de zorgverlener waardoor de lagere drempel van meer dan 10 personen beter passend is.

In het geval dat een tandartspraktijk een kaakchirurg werkzaam heeft en daarmee met 16 personen zorg verleent, geldt dat deze tandartspraktijk dus wel met meer dan 10 zorgverleners werkt, maar niet met meer dan 25. Wat geldt in zo’n geval? Uit op de toelichting bij het Besluit Wmcz 2018 valt af te leiden dat in een dergelijk geval de grens van 10 zorgverleners geldt. Kristalhelder is dit niet, omdat men zich kan afvragen in hoeverre deze kaakchirurg altijd daadwerkelijk medisch specialistische zorg verleend. Per geval dient te worden beoordeeld welke grens van toepassing is, afhankelijk van de zorg die de kaakchirurg levert. Dit vraagt dus om een zorgvuldige beoordeling. Het maakt hierbij overigens geen verschil dat slechts één zorgverlener een medische specialist is.

Meerdere cliëntenraden

Het uitgangspunt van de Wmcz 2018 is dat patiënten/cliënten vertegenwoordigd worden op het niveau waar de zorg daadwerkelijk wordt verleend. Dat houdt in dat een cliëntenraad aanwezig moet zijn op het niveau waar de beslissingen over de zorg worden genomen en waar de zorg wordt verleend. Bij tandartspraktijken met een uitgebreide vennootschapsstructuur en meerdere locaties dient daarom goed bekeken te worden wat de ‘instelling’ is en of er meerdere ‘instellingen’ zijn. Alleen een instelling zoals bedoeld in de Wkkgz is verplicht een cliëntenraad in te stellen. Op die manier kan worden vastgesteld op welk niveau een cliëntenraad ingesteld dient te worden en of dat er meerdere moeten zijn.

Instemmingsrecht

Terug naar Tandartspraktijk X. Zoals gezegd, geldt de verplichting tot het instellen van een cliëntenraad voor deze praktijk. De cliëntenraad van X heeft door de Wcmz 2018 uitgebreidere bevoegdheden dan voorheen. Het adviesrecht van de cliëntenraad blijft gehandhaafd, maar nieuw is het instemmingsrecht. Indien een instelling een besluit wenst te nemen als beschreven in artikel 8 van de Wmcz 2018 heeft de instelling de instemming van de cliëntenraad daarvoor nodig. In dit lijstje van artikel 8 staat ook de profielschets van de klachtenfunctionaris genoemd. Patiënt Y heeft in die zin dus gelijk: Tandartspraktijk X heeft voor de profielschets de instemming van de cliëntenraad nodig. Niet voor het daadwerkelijk benoemen van de klachtenfunctionaris, maar wel voor de profielschets.

Medezeggenschapsregeling

Verder is de medezeggenschapsregeling van belang. Dit is de regeling waarin de afspraken tussen de instelling en de cliëntenraad worden vastgelegd. In de Wmcz 2018 staan een aantal vereisten betreffende de medezeggenschapsregeling benoemd, zoals het opnemen van de wijze van benoeming van de leden. Voor wijziging van de medezeggenschapsregeling is wederom instemming van de cliëntenraad nodig is, dus van belang is de inhoud van deze regeling bij het opstellen daarvan serieus te nemen om wijzigingen achteraf te voorkomen.

Nieuw orgaan in de tandartsenpraktijk

Kortom, hoewel een tandartsenpraktijk in de meeste gevallen pas vanaf meer dan 25 zorgverleners een verplichting heeft om een cliëntenraad in te stellen, zullen tandartsenpraktijken zorgvuldig moeten bekijken of zij sinds 1 juli 2020 gehouden zijn om een cliëntenraad in te richten. De nieuwe Wmcz 2018 zou namelijk zomaar eens kunnen betekenen dat bepaalde tandartspraktijken te maken krijgen met een nieuw orgaan binnen de onderneming, met verstrekkende bevoegdheden.

Dit artikel is ook verschenen in het DENTZ magazine nummer 3/4 – jaargang 12 – 2020.