Twee Governancecodes in de zorg: zoek de verschillen
De Zorgbrede Governancecode, ook wel de Governancecode Zorg genoemd, is een in de zorg bekende code die voorschrijft hoe zorgorganisaties hun governance in moeten richten. Daarnaast bestaat ook de Governancecode Sociaal Werk, die specifiek ziet op sociaalwerkorganisaties. De overlap en het verschil in deze twee governancecodes is met name van belang voor organisaties die actief zijn binnen het Wmo-domein. In dit artikel wordt ingegaan op beide codes: op wie zijn ze van toepassing? Wat zijn de verschillen en overeenkomsten? Maar eerst de vraag: waarom zijn er überhaupt twee aparte governancecodes gemaakt?
Governancecode Zorg 2022
De Governancecode Zorg is in 2022 herzien. Deze versie vervangt de Governancecode van 2017. De Governancecode Zorg geldt voor de vijf branches die zijn verenigd in de Brancheorganisaties Zorg. Dit zijn ActiZ, GGZ Nederland, NFU, NVZ en VGN. Leden van deze brancheorganisaties moeten zich houden aan de Governancecode Zorg, net als hun groeps- en dochtermaatschappijen die zorg verlenen. De Governancecode Zorg gebruikt de term ‘zorg’ in de brede zin van het woord, dus ook voor behandeling, begeleiding, preventie, bijdragen aan welzijn en ondersteuning in het dagelijks leven.
Maar ook zorgaanbieders die geen lid zijn van één van de genoemde brancheorganisaties worden aangemoedigd om de code zoveel mogelijk na te leven. Volgens de BoZ zijn de principes en de uitwerking daarvan algemeen bruikbaar, waardoor ook andere zorgaanbieders of brancheorganisaties de code op zichzelf van toepassing kunnen verklaren. Daarnaast is de naleving van de Governancecode Zorg vaak een vereiste bij het sluiten van overeenkomsten met zorgverzekeraars. Nuancering daarbij is wel dat de Governancecode Zorg geen wet is, die om die reden verplicht is na te leven, maar het is dus meer een veldnorm die vanuit de praktijk als richtinggevend gezien wordt.
Governancecode Sociaal Werk
Voordat de Governancecode Zorg was ontwikkeld, was er al een Governancecode Sociaal Werk. De eerste editie werd in 2008 gepubliceerd (die heette toen de Governancecode Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening) en in 2016 is een nieuwe versie van de code verschenen. Deze Governancecode is specifiek ontwikkeld voor de branche Sociaal Werk en is bedoeld (volgens deze code) om recht te doen aan de complexiteit en diversiteit in deze branche. Een belangrijke reden voor deze sectorspecifieke code zijn de verschillen tussen de zorg- en de sociaal werkbranche: de context van het werk is anders, maar ook de omvang, type organisaties en relaties met klanten/cliënten zijn anders dan in de zorg, zo is aangegeven. De governancecode Sociaal Werk is verplicht voor de leden van Sociaal Werk Nederland (sociaalwerkorganisaties), waarbij de omvang van de organisatie niet uit maakt.
De implementatie van de Governancecode Sociaal Werk verschilt tussen organisaties. Sommige sociaalwerkorganisaties hebben een eigen governancecode die is afgeleid van de Governancecode Sociaal Werk en andere organisaties hebben een document waarin ze de Governancecode Sociaal Werk onderschrijven en nadere invulling geven aan bepaalde onderdelen.
Ook is er een Register Governancecode Sociaal Werk, waar sociaalwerkorganisaties die de Governancecode Sociaal Werk naleven zich kunnen laten registreren.
Overeenkomsten
Beide governancecodes hebben zeven principes en voor een groot deel komen deze principes overeen. Hierbij is het niet altijd het geval dat de nummers van de principes in de twee codes overeenkomen, maar dezelfde thema’s komen in de principes terug. Zo hebben beide codes principes over een open aanspreekcultuur, over belangenverstrengeling en over de invloed die belanghebbenden dienen te hebben. Daarnaast staat in beide codes dat het bestuur en de toezichthouders hun geschiktheid voor hun functie op peil houden en dat het bestuur de zorgorganisatie bestuurt, terwijl de raad van toezicht toezicht houdt vanuit de maatschappelijke doelstelling van de organisatie. Hieronder een korte weergave van de principes in beide codes:
| Governancecode Zorg 2022 | Governancecode Sociaal Werk 2016 |
| 1. De maatschappelijke doelstelling en legitimatie van de zorgorganisatie is het bieden van goede zorg aan cliënten. | 1. Bij alles wat zij doet, houdt de sociaalwerkorganisatie haar maatschappelijke doelen steeds sterk voor ogen. Bestuur en toezichthouders hanteren waarden en normen die passen bij de maatschappelijke opdracht. |
| 2. De raad van bestuur en de raad van toezicht hanteren waarden en normen die passen bij de maatschappelijke positie van de zorgorganisatie. | 2. Bestuur en toezichthouders zijn verantwoordelijk voor (het in acht nemen van) de governance binnen de organisatie. |
| 3. De zorgorganisatie schept randvoorwaarden en waarborgen voor een adequate invloed van belanghebbenden. | 3. Bestuur en toezichthouders zijn aanspreekbaar en leggen actief verantwoording af. |
| 4. De raad van bestuur en de raad van toezicht zijn ieder vanuit hun eigen rol verantwoordelijk voor de governance van de zorgorganisatie. | 4. De sociaalwerkorganisatie investeert in de dialoog en omgang met interne en externe belanghebbenden. |
| 5. De raad van bestuur bestuurt de zorgorganisatie gericht op haar maatschappelijke doelstelling. | 5. De bestuurders en toezichthouders zijn geschikt voor hun taak. |
| 6. De raad van toezicht houdt toezicht vanuit de maatschappelijke doelstelling van de zorgorganisatie. | 6. Het bestuur is verantwoordelijk voor de algemene gang van zaken en de continuïteit van de sociaalwerkorganisatie. |
| 7. De raad van bestuur en de raad van toezicht ontwikkelen permanent hun professionaliteit en deskundigheid. | 7. De toezichthouder houdt toezicht vanuit de maatschappelijke doelstelling van de sociaalwerkorganisatie. |
Verschillen
Wel is in de uitwerking van de codes een aantal verschillen te zien. Hieronder worden drie verschillen uitgewerkt.
Allereerst, de uitvoering van de codes. De zorgaanbieder die de Governancecode Sociaal Werk toepast, mag dat doen volgens het principe “pas toe of leg uit”. Dit was eerst ook het principe in de Governancecode Zorg, maar sinds 2017 geldt het principe “pas toe en leg uit” of “pas toe!”. De Governancecode Zorg is dus wat dwingender opgesteld, terwijl van de Governancecode Sociaal Werk mag worden afgeweken indien dit gemotiveerd wordt en geen afbreuk wordt gedaan aan de good governance binnen de organisatie.
Ten tweede, de Governancecode Sociaal Werk is toegespitst op de sociaal werk branche, waardoor rekening gehouden kan worden met de specifieke eigenschappen van sociaalwerkorganisaties. De Governancecode Zorg is in het algemeen uitgebreider en de principes zijn verder uitgewerkt, maar omdat de code op de hele zorg ziet, kan er minder rekening gehouden worden met de verschillende soorten zorgorganisaties. De Governancecode Zorg heeft wel een aantal specifieke situaties waarin de code anders toegepast kan worden, zoals bij kleine organisaties.
Ten derde, de Governancecode Sociaal Werk geeft een uitleg over drie besturingsmodellen: het model raad van toezicht, het model toezichthoudend bestuur en het model instruerend bestuur. Daarnaast geeft deze code per model per orgaan aan wat de taken en verantwoordelijkheden daarvan zijn. En er is een stappenplan opgenomen voor implementatie van good governance, met in de bijlagen allerlei modelreglementen voor de Raad van Toezicht, Raad van Bestuur, directie etc. De Governancecode Zorg heeft dit niet.
Tot slot
Dus waar moet je als zorgaanbieder in de Wmo op letten in verband met deze twee Governancecodes? In ieder geval de vraag of beide codes van toepassing zijn; dat zou kunnen van niet. Daarnaast dat de Governancecode Zorg strikter moet worden toegepast dan de Governancecode Sociaal Werk. Dus als een principe van de Governancecode Sociaal Werk niet strookt met een principe van de Governancecode Zorg, houdt de laatste dan aan. Maar er zijn verder geen (grote) verschillen geconstateerd tussen de principes van de Governancecodes, dus in dit kader voorzien wij geen (grote) problemen. Het taalgebruik en de uitwerking van de principes in de Governancecode Sociaal Werk zullen mogelijk meer aansluiten bij een sociaalwerkorganisaties dan de Governancecode Zorg.
Tot slot is het met name van belang om goed te checken of de governance op orde is binnen uw zorg c.q. welzijnsorganisatie en of en hoe aan één of beide governancecodes voldaan moet worden. Indien u daar vragen over heeft, kunt u altijd contact met ons opnemen.
