Wet maatschappelijk verantwoord inkopen Jeugdwet en Wmo 2015 per 1 juli 2022 in werking; eenvoudiger aanbesteden in het sociaal domein?

Elke zorgaanbieder in het sociaal domein weet dat aanbestedingstrajecten tijdrovend zijn. Ook voor gemeenten geldt dat een aanbestedingstraject veel aandacht en mankracht vergt. De huidige Europese aanbestedingsrichtlijn – die ook binnen het sociaal domein geldt – worden door de regering als te knellend ervaren. Europese wetgeving is echter niet zomaar gewijzigd.
Het wetsvoorstel maatschappelijk verantwoord inkopen Jeugdwet en Wmo 2015 voorziet in twee maatregelen die volgens de wetgever bedoeld zijn om tot verbetering van de gemeentelijke inkoopprocedure in het kader van de Wmo 2015 en de Jeugdwet te komen. Maar gaat er ook daadwerkelijk iets veranderen?

Wat is de huidige regeling voor aanbesteding van jeugdhulp? Verlicht regime

De Europese Aanbestedingsrichtlijn is op de inkoop in het sociaal domein van toepassing als de Gemeente aanbieders op basis van specifieke criteria (zoals prijs/kwaliteitverhouding) wil selecteren. Voor diensten in het sociaal domein geldt wel een ‘verlicht regime’ van deze richtlijn.

Dat de Aanbestedingsrichtlijn (in verlichte vorm) van toepassing is betekent dat gemeente een (voor)aankondiging van de opdracht op TenderNed moet doen, moet toetsen aan vooraf opgestelde gestelde technische specificaties, eisen en normen, dat er een proces-verbaal van de opdrachtverlening moet zijn en dat de gunningsbeslissing bekend moet worden gemaakt. In ‘reguliere’ aanbestedingsprocedures zijn er nog veel meer eisen in de wet opgenomen. In deze verlichte procedure heeft de gemeente dus meer vrijheid zaken zelf in te richten.

Verlicht regime in aanbestedingsprocedure wordt voor inkoop jeugdhulp als te zwaar ervaren

In de praktijk blijkt dit ‘verlichte regime’ echter toch niet zo ‘licht’ te worden ervaren. Gemeenten moeten bij de aanbesteding (naast voorgaande formele vereisten) ook rekening houden met de aanbestedingsrechtelijke beginselen van transparantie, gelijkheid en proportionaliteit. Dit in combinatie met de eisen uit de wet maakt dat er een uitgebreide procedure wordt ingericht. Omdat het aantal plekken voor een overeenkomst beperkt is, zijn de eisen aan de selectieprocedure hoog met een grote administratieve druk voor zowel zorgaanbieder als Gemeente.

Standpunt van de regering: huidige eisen voor inkoop jeugdhulp zijn te zwaar

De regering acht de huidige eisen dan ook te vergaand, zo blijkt uit de toelichting op dit wetsvoorstel:

“Naar de mening van de regering zijn de uit de aanbestedingsplicht voortvloeiende lasten bij de inkoop van zorg voor jeugdigen en maatschappelijke ondersteuning dan ook disproportioneel ten opzichte van de ermee behaalde baten. Om die reden is zij van mening dat diensten uit het sociaal domein zoals zorg voor jeugdigen en maatschappelijke ondersteuning, moeten worden uitgezonderd van de werking van de Aanbestedingsrichtlijn . Zoals in diverse brieven aan de Tweede Kamer is aangegeven spannen de Minister van VWS en de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat (EZK) zich hier al enige tijd voor in. Er kan echter niet met zekerheid worden gesteld of en, zo ja, wanneer die inspanningen resultaat zullen hebben.”

Afwachten wijziging Aanbestedingsrichtlijn is onwenselijk, want dat duurt te lang

De regering verwacht dat een wijziging van de Aanbestedingsrichtlijn (Europees recht) niet op korte termijn zal plaatsvinden, hetgeen wordt betreurt: “Iedere euro die aan een aanbestedingsprocedure wordt besteed, kan niet meer voor de zorg voor jeugdigen of de maatschappelijke ondersteuning zelf worden ingezet” aldus de wetgever.

Open House is ook niet de oplossing voor inkoop jeugdhulp

Een Open House procedure, waarbij de Gemeente geen aanbieders selecteert maar iedereen die aan de voorwaarden voldoet een overeenkomst geeft, is formeel geen aanbesteding. Dat ziet de regering echter ook allerminst als een alternatief voor het ‘klassieke’ aanbesteden, onder andere omdat niet alleen de beste partijen worden geselecteerd, maar ook omdat de hoeveelheid partijen coördinatie en afstemming moeilijker maakt en de administratieve lasten voor de Gemeente verhoogd.

De regering ziet dus problemen in de huidige Europese aanbestedingskoers, maar ook niet per definitie heil in de Open House procedure.

Hoe ziet de inkoop jeugdhulp er vanaf 1 juli uit? AMvB reële kostprijs alsnog voor jeugdhulp

De gevolgen dat dit concrete wetsvoorstel verandert de Europese regelgeving dus niet en verbiedt eveneens niet aanbesteden middels een Open House procedure. Maar wat is het gevolg dan wel? Allereerst regelt het wetsvoorstel een juridische grondslag in de Jeugdwet waarmee de overheid een AMvB (algemene maatregel van bestuur) kan opstellen voor ‘een goede verhouding tussen de prijs voor de levering van diensten door derden en de eisen die worden gesteld aan de kwaliteit daarvan’. Met andere woorden; een AMvB over de reële kostprijs zoals we die in de Wmo ook kennen. Daarnaast is er een grondslag voor het opstellen van een AMVB die gaat over de waarborg van de continuïteit van zorg. De wet zelf vult die AMvB’s niet in, dus inhoudelijk is dat nog niet heel interessant.

Verplichting om te gunnen volgens economisch meest voordelige inschrijving vervalt

Daarnaast brengt dit wetsvoorstel de Jeugdwet en de Wmo 2015 in lijn met de huidige aanbestedingswet. De Jeugdwet en de Wmo zijn namelijk strikter dan de aanbestedingswet, omdat in de Jeugdwet en de Wmo stond dat de gemeenten moeten gunnen op basis van de economisch meest voordelige inschrijving (‘het emvi-criterium’), terwijl de aanbestedingswet dit voor het verlichte regime (wat voor het sociaal domein geldt) juist niet verplicht stelde. Dat leidde tot terughoudendheid en voorzichtigheid bij gemeenten voor het gebruik van (het verlichte regime) van de aanbestedingsprocedure. Omdat de regering de aanbestedingsprocedure wil vereenvoudigen en ook- ten opzichte van de Open House- juist wil stimuleren, is er met dit wetsvoorstel getracht die drempel in ieder geval weg te nemen.

Is het wetsvoorstel een oplossing voor de administratieve lasten / inkoop in het sociaal domein?

De daadwerkelijke problemen die worden gesignaleerd ten opzichte van de administratieve lasten rondom een aanbesteding worden hiermee echter niet weggenomen. De wet lijkt meer formeel juridisch van aard en strijkt een aantal verschillen tussen de Aanbestedingswet, de Jeugdwet en de Wmo glad. Europees wijzigt er echter niks en een Open House procedure blijft een mogelijkheid. Daarnaast blijkt dat gemeenten in de praktijk ook vaak al gunden op basis van andere criteria dan de emvi-criteria. Of het wetsvoorstel de inkoop daadwerkelijk zal veranderen moet dus nog worden bezien.