Wvggz: zorgvuldige afweging van passende zorgverlening
De meeste zorgaanbieders zijn inmiddels op de hoogte van de vervanging van de Wet bijzondere opname psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) door de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz). Op 1 januari 2020 zal deze nieuwe wetgeving in werking treden en zullen zorgaanbieders de nieuwe wetten geïmplementeerd moeten hebben.
Wat gaat er voor cliënten met psychiatrische problematiek veranderen door de Wvggz?
Verbetering positie cliënt
In de media is veel aandacht voor zowel de Wvggz als de Wzd. Eerder deze maand plaatste het AD een artikel online met de titel ‘Polsbandjes en houdgreep mogelijk bij dwangzorg psychische patiënt’. De titel en de inleiding van het artikel suggereert dat hulpverleners door de nieuwe wetgeving ‘onwillige’ patiënten kunnen onderwerpen aan ‘forse’ dwangmiddelen. In hoeverre klopt dit?
De Wvggz is er – net als de Wzd – op gericht de positie van de betrokken cliënt te verbeteren. In de Wvggz staat het voorkomen van dwang centraal. Vrijwillige zorg is het uitgangspunt. Van onvrijwillige zorg is pas sprake indien de alternatieven, die op vrijwilligheid zijn gebaseerd, volledig zijn benut. Gedwongen zorg mag slechts in uiterste noodzaak worden ingezet en mag niet uit onmacht worden toegepast. Dit is wettelijk vastgelegd.
Meer maatwerk mogelijk
De zorg is cliëntvolgend: de zorg wordt, voor zover mogelijk, verleend op de plek waar de cliënt zich op dat moment bevindt. Onvrijwillige zorg kan dus onder omstandigheden ook thuis bij de cliënt worden toegepast. Het voordeel daarvan is dat cliënten niet meer uit hun eigen leefomgeving gehaald hoeven worden voor een behandeling. Juist voor deze kwetsbare groep cliënten kan het extra belastend zijn om uit de eigen omgeving te worden gehaald voor een behandeling, terwijl dit niet noodzakelijk is.
De Wvggz kent bovendien meer behandelmogelijkheden dan de Wet Bopz. De Wvggz houdt er rekening mee dat zorg een combinatie kan zijn van zorg, beveiliging en begeleiding. In de Wvggz is opgenomen wat verplichte zorg is. Als een hulpverlener zorg wil verlenen die onder de definitie valt van verplichte zorg in de Wvggz dan zal hij zich dienen te houden aan de Wvggz en is er een rechterlijke toetsing.
Meer controlemechanismen
In de Wet Bopz wordt uitsluitend de gedwongen opname door de rechter getoetst. Overige vormen van gedwongen zorg worden niet door de rechter getoetst. Onder de Wvggz worden alle vormen van onvrijwillige zorg door de rechter getoetst. Mede hierdoor is in de nieuwe wetgeving meer controle op de inzet van onvrijwillige zorg dan bij de Wet Bopz.
Kortom, de nieuwe wetgeving is er juist op gericht om de positie van cliënten bij gedwongen zorg te versterken en hulpverleners meer houvast te geven bij de vraag in hoeverre onvrijwillige zorg kan worden toegepast.
Onvrijwillige zorg via 2 routes
De Wvggz kent twee procedures waarmee onvrijwillige zorg ingezet kan worden: de zorgmachtiging en de crisismaatregel. Als een hulpverlener voornemens is om gedwongen zorg toe te passen bij een cliënt met psychiatrie dan zal een zorgmachtiging aangevraagd moeten worden bij de rechter. De rechter toetst of aan alle criteria van de Wvggz is voldaan. Indien er sprake is van een crisissituatie waarin onmiddellijk dreigend gevaar aanwezig is, kan de burgemeester een crisismaatregel nemen. Bij een crisismaatregel is niet vereist dat met zekerheid een psychische stoornis is vastgesteld. Aangezien er slechts een beperkte tijd is om een diagnose te stellen, is het voldoende dat er een ernstig vermoeden bestaat dat betrokkene aan een psychische stoornis lijdt. Wel dient een psychiater in een medische verklaring zijn bevindingen te vermelden inzake de actuele gezondheidstoestand van betrokkene voordat een crisismaatregel wordt genomen.
Conclusie
Het beeld dat in de media wordt geschetst dat zorgverleners makkelijker onvrijwillige zorg kunnen inzetten en zwaardere maatregelen kunnen treffen is onzes inziens niet terecht. Met de komst van de Wvggz zijn juist meer waarborgen ingebouwd voor de toepassing van onvrijwillige zorg. De Wvggz zorgt ervoor dat er meer vormen van gedwongen zorg (rechterlijk) getoetst moeten worden, niet alleen de gedwongen opname. De Wvggz versterkt op die manier de rechtspositie van cliënten. Bovendien biedt de nieuwe wetgeving voor de ggz-aanbieders meer houvast bij de inzet van onvrijwillige zorg.
Er wordt steeds meer bekend over de uitwerking van de Wvggz en de Wzd. Wilt u op de hoogte blijven van nieuwe informatie en voorbereid zijn op 1 januari 2020? Meld u dan aan voor de Implementatie-trein van Eldermans|Geerts.
Bekijk ook deze artikelen over de wet zorg en dwang:
> IGJ publiceert toezichtvisie op onvrijwillige en verplichte zorg
> Wet zorg en dwang: wie houdt toezicht?
> Dwang in de zorg thuis
> Samenloop Wet zorg en dwang en Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg
> Regeling Zorg en Dwang
> Crisissituaties binnen de Wzd en Wvggz
Masterclass Wzd en Wvggz – 27 oktober 2020
Mocht u meer informatie willen hebben de Wet zorg en dwang en Wet verplichte GGZ?
Wellicht is de masterclass van 27 oktober iets voor u? Klik hier voor meer informatie.
