Zorgaanbieders met cliënten binnen de psychiatrie en de psychogeriatrie zullen met regelmaat worden geconfronteerd met een crisissituatie bij hun cliënten. Bij een crisissituatie is er sprake van een acute situatie waarbij direct (professionele) handelen, zonder dat de rechterlijke of zorgmachtiging daarin voorziet, nodig is om ernstig nadeel te voorkomen. In een dergelijke situatie is vaak geen tijd en ruimte om een rechterlijke procedure te starten en de uitkomst daarvan af te wachten. Deze procedure neemt immers tijd in beslag en binnen die tijd kan het ernstig nadeel zich voordoen. Met de komst van de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) zal het een en ander wijzigen ten aanzien van onvrijwillige zorg in crisissituaties. De Wzd en de Wvggz kennen elk hun eigen procedure met eigen benaming.
Hoe verloopt de toepassing van onvrijwillige zorg in een crisissituatie vanaf 1 januari 2020?
Wet Bopz & overgangsrecht
Onder de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) geldt dat de burgemeester een inbewaringstelling (IBS) kan afgeven. Dit houdt in dat de burgemeester een besluit kan nemen om een persoon te laten opnemen indien deze geen blijk geeft van de nodige bereidheid zich in een psychiatrisch ziekenhuis te doen opnemen, en die gevaar veroorzaakt waarbij het vermoeden bestaat dat een stoornis van de geestvermogens hem dat gevaar doet veroorzaken. Indien aan alle wettelijke vereisten is voldaan zal de betrokken persoon binnen 24 uur worden opgenomen in een instelling. De officier van justitie kan bij de rechter een verzoek indienen tot verlenging van de IBS. Binnen drie dagen bepaalt de rechter of de IBS kan worden verlengd met drie weken.
Tot 1 januari 2020 is de Wet Bopz van toepassing. Indien vóór 1 januari 2020 een IBS-procedure in gang is gezet dan zal over de uitvoering van de inbewaringstelling de Wet Bopz gelden. Bijvoorbeeld: wordt op 31 december 2019 een IBS-procedure in gang gezet, dan zal een gegeven IBS of de voortzetting daarvan volgens het regime van de Wet Bopz verlopen. Voor een verlenging van een IBS geldt echter dat het regime van de Wzd of Wvggz moet worden gevolgd.
Wzd inbewaringstelling
Vanaf 1 januari 2020 geldt dat de Wzd dient te worden gevolgd indien er sprake is van een acute situatie waarbij een cliënt met een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke beperking direct hulp nodig heeft. Onder het regime van de Wzd heeft de burgemeester de bevoegdheid om een persoon, ondanks het ontbreken van de bereidheid daartoe, te doen opnemen in een geregistreerde accommodatie. Net als onder de Wet Bopz geldt dat de inbewaringstelling maximaal drie dagen duurt. De betrokkenheid van het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ) is nieuw, het CIZ neemt de taken van de officier van justitie over. De burgemeester zorgt ervoor dat het CIZ op de hoogte is van de IBS. Het CIZ beoordeelt vervolgens of zij bij de rechter een verzoek indient tot het verlenen van een machtiging tot voortzetting van de IBS van de betrokkene. Als het CIZ besluit om geen verzoek in te dienen dan zal zij dit schriftelijk mededelen aan de zorgaanbieder van de accommodatie waarin de betrokkene verblijft. Als het CIZ besluit om een verzoek tot verlenging in te dienen dan vervalt de IBS pas op het moment dat de rechter daarop uitspraak doet. De IBS kan met maximaal 6 weken worden verlengd.
Wvggz in geval van crisis
De Wvggz kent geen IBS. Onder het regime van de Wvggz kan een persoon, die in verband met een psychiatrische stoornis direct zorg nodig heeft en waarbij de tijd ontbreekt om een zorgmachtiging aan te vragen, met een crisismaatregel worden opgenomen. De burgemeester heeft de bevoegdheid om een crisismaatregel af te geven. Voordat de burgemeester een beslissing neemt dient de betrokkene zo mogelijk in de gelegenheid te worden gesteld om te worden gehoord. Voorafgaand aan de daadwerkelijke verlening van de crisismaatregel kan onder omstandigheden en voor een korte periode al onvrijwillige zorg worden toegepast. Indien eenmaal door de burgemeester een crisismaatregel is genomen dan heeft deze een duur van maximaal drie dagen, tenzij de officier van justitie een verzoek tot voortzetting van de maatregel heeft ingediend bij de rechter. De crisismaatregel kan maximaal drie weken worden voortgezet.
Conclusie
Hoewel de Wzd en Wvggz per 1 januari 2020 in werking zullen treden, zal ook de Bopz onder omstandigheden nog van toepassing blijven. Het is daarom van belang om vanaf 1 januari 2020 per individueel geval te beoordelen welke wetgeving van toepassing is.
Bekijk ook deze artikelen over de wet zorg en dwang:
> IGJ publiceert toezichtvisie op onvrijwillige en verplichte zorg
> Wet zorg en dwang: stand van zaken
> Wet zorg en dwang: wie houdt toezicht?
> Dwang in de zorg thuis
> Samenloop Wet zorg en dwang en Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg
> Regeling Zorg en Dwang
> Wvggz: zorgvuldige afweging van passende zorgverlening
Masterclass Wzd en Wvggz – 27 oktober 2020
Mocht u meer informatie willen hebben de Wet zorg en dwang en Wet verplichte GGZ?
Wellicht is de masterclass van 27 oktober iets voor u? Klik hier voor meer informatie.