Zorgspecifieke concentratietoets
Per 1 januari 2014 is de Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg) uitgebreid met de verplichting voor zorgaanbieders om bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) het voornemen van een fusie of overname te melden. Deze uitbreiding van de wet heeft tot gevolg dat tegenwoordig bij twee toezichthouders toestemming moet worden verkregen, voordat zorgaanbieders samen mogen gaan. Voorheen moest er alleen gemeld worden bij de Autoriteit Consument en Markt (ACM).
Wanneer is sprake van een fusie of overname?
Niet alle fusies of overnames hoeven te worden gemeld bij de NZa of ACM. Hiervoor gelden criteria. In zijn algemeenheid geldt dat zorgaanbieders die samen willen gaan dit moeten melden als sprake is van een ‘concentratie’ als bedoeld in de Mededingingswet. In drie situaties is hiervan sprake. De eerste variant is die waarbij twee of meer onafhankelijke zorgaanbieders samen gaan tot een nieuwe organisatie, oftewel, een fusie. De tweede variant betreft de overname. Van een overname is sprake wanneer:
- een zorgaanbieder zeggenschap verkrijgt over een andere entiteit dan wel (een deel van) de activiteiten van de entiteit overneemt; of
- een andere entiteit verkrijgt zeggenschap over een zorgaanbieder dan wel neemt (een deel van) de activiteiten van die zorgaanbieder over. Zeggenschap speelt dus een centrale rol in deze definitie en houdt kort gezegd in dat er sprake moet zijn van het uitoefenen van een beslissende invloed op de activiteiten van een onderneming.
- de derde variant betreft de oprichting van een gemeenschappelijke onderneming. Denk hierbij aan de situatie waarbij drie onafhankelijke zorgaanbieders samen een nieuwe onderneming oprichten waarin zij bepaalde activiteiten onderbrengen, zonder zelf hun eigen onafhankelijkheid te verliezen.
Melden bij NZa
Deze fusies en overnames moeten ter goedkeuring worden voorgelegd aan de NZa indien er tenminste één zorgaanbieder bij betrokken is die in de regel met meer dan 50 personen zorg verleent. Het gaat hier alleen om zorg in de zin van de Zorgverzekeringswet of de Wet langdurige zorg verleent. Op zorgaanbieders die zorg in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning of de Jeugdwet leveren is de zorgspecifieke concentratietoets dus niet van toepassing.
De praktijk leert dat veel partijen zich onvoldoende bewust zijn van deze meldingsplicht, terwijl de NZa steeds vaker zelf controleert of een melding wel (correct) is gedaan. Wanneer is een overname dan meldingsplichtig? Kernregel is dat bij verkrijging van zeggenschap altijd (i) de organisatie die de zeggenschap verkrijgt en (ii) de organisatie waarin de zeggenschap wordt verkregen (de “target”) de organisaties zijn die relevant zijn om te bepalen of de fusies en overnames moet worden gemeld bij de NZa.
Stel, er bestaat een keten van 60 apotheken in Nederland en die overweegt een volgende apotheek over te nemen en toe te voegen aan de keten. Is dit een overname die moet worden gemeld? Het antwoord daarop is ‘ja’. De keten verleent zorg in de zin van de Zorgverzekeringswet en heeft in ieder geval 60 apothekers en per apotheek ook nog vele apothekersassistenten in dienst die zorg verlenen.
Soms is het minder makkelijk om te bepalen of een overname gemeld moet worden. Stel, een ziekenhuis biedt als zorg handtherapie aan met 5 handtherapeuten. Het ziekenhuis wil deze activiteit overdragen aan een fysiotherapiepraktijk waarin 10 personen werkzaam zijn. Het ziekenhuis verleent met meer dan 50 personen zorg (naast de vijf handtherapeuten). Er zijn dus twee zorgaanbieders betrokken bij deze overname waarbij het ziekenhuis ook de grens van het aantal werkzame personen haalt. Moet deze overname gemeld worden? ‘Nee’, want bij de zorgspecifieke concentratietoets gaat het om (1) de koper en (2) de activiteit waarover de zeggenschap wordt overgedragen. De koper is de fysiotherapiepraktijk met haar 10 werknemers en de activiteit betreft de handtherapie, welke door 5 zorgverleners binnen het ziekenhuis wordt aangeboden. Zowel bij de kopende partij als de over te dragen activiteit wordt derhalve niet met meer dan 50 mensen zorg verleent. Deze overname hoeft dus niet gemeld te worden bij de NZa.
Wat niet vergeten moet worden is dat de zorgspecifieke concentratietoets niet alleen ziet op een overname tussen twee of meerdere zorgaanbieders. Als één van de betrokken partijen (koper of de over te dragen entiteit/praktijk) een zorgaanbieder is waar door meer dan 50 personen zorg wordt verleend geldt ook een meldingsplicht. Neemt een zorginstelling die met meer dan 50 mensen zorg doet verlenen een cateringbedrijf over ten behoeve van de exploitatie van de keuken in de zorginstelling, dan moet deze overname dus gemeld worden.
Wat betekent dit voor u?
Bij iedere fusie en overname dient derhalve geanalyseerd te worden wie de betrokken partijen zijn en of melding is vereist. Melding vindt plaats door het verstrekken van de door de NZa gevraagde gegevens op het daartoe door de NZa opgestelde formulier. De NZa besluit vervolgens in beginsel binnen vier weken of goedkeuring kan worden verleend of niet. Echter, deze termijn van vier weken kan (meerdere malen) door de NZa worden verlengd. Dat kan gevolgen hebben voor de geplande overnamedatum. Daarnaast is het ook mogelijk dat de fusie of overname na melding bij de NZa ook gemeld moet worden bij de ACM omdat de betrokken zorgorganisatie(s) aan de omzetdrempels voldoet die de ACM stelt. Voor fusies in de zorg gelden andere, lagere drempels die meebrengen dat fusies en overnames in de zorg eerder bij de ACM moeten worden gemeld dan buiten de zorgsector. Bovendien gelden bij de ACM ook weer andere procedurele regels die hun eigen uitwerking hebben op het voorgenomen tijdspad. Ook de toets is inhoudelijk anders en heeft te maken met eventuele negatieve gevolgen voor de concurrentie op de markt. Het is dus belangrijk dat u voorafgaand aan de overname laat beoordelen of dit al dan niet gemeld moet worden bij de NZa of ACM mede in het kader van het opstellen van een realistisch tijdspad.
Vragen of hulp?
De advocaten en juristen van Eldermans|Geerts hebben veel ervaring met fusies en overnames in de zorg en denken graag mee met oplossingen. Neem hier contact met ons op.