Grensoverschrijdend gedrag is de afgelopen jaren een veelbesproken probleem. Ook in het tuchtrecht zien we steeds meer zaken voorbij komen, die gaan over grensoverschrijdend gedrag in de zorg. Hoewel over het algemeen al gauw wordt gedacht aan seksueel grensoverschrijdend gedrag, komt grensoverschrijdend gedrag ook veelvuldig voor in andere vormen, zoals verbale en non-verbale agressie, discriminatie of intimiderend gedrag. Hoe oordeelt de tuchtrechter over dergelijke zaken? In dit artikel bespreken wij enkele zaken om daar een beter beeld van te geven.
Uitgangspunt
De norm binnen het tuchtrecht is dat van een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot. Voor tuchtrechtelijk verwijtbaar grensoverschrijdend gedrag moet er meer zijn dan een handeling waarvoor geen toestemming is verleend, ook al ervaart de patiënt of collega dat zijn/haar grens is overschreden Dat volgt bijvoorbeeld uit deze uitspraak.
Seksueel grensoverschrijdend gedrag
Een interessante uitspraak is de volgende. Een verpleegkundige heeft geslachtsgemeenschap gehad met een patiënte van een GGZ-instelling en haar seksueel getinte berichten en foto’s toegezonden tijdens en na haar opname in de instelling. Daarnaast wordt de verpleegkundige verweten dat hij medicatie heeft ontvreemd en aan patiënte heeft verstrekt. Het tuchtcollege stelt vast dat de verpleegkundige seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft vertoond en verklaart de klacht gegrond. De GGZ-verpleegkundige wordt een schorsing van twaalf maanden opgelegd, waarvan zes voorwaardelijk, en verplicht hem zich te laten behandelen door een gz-psycholoog.
Niet alleen in de relatie arts-patiënt kan tuchtrechtelijk grensoverschrijdend worden gehandeld. Dat blijkt wel uit deze uitspraak, waar de tuchtrechter oordeelde dat een internist zich schuldig heeft gemaakt aan seksueel grensoverschrijdend gedrag bij drie coassistenten. De internist heeft de coassistenten tijdens het onderwijs bij een onderzoek onnodig aangeraakt bij of aan de vagina en de schaamstreek. Daarnaast verschuift de internist ook onnodig – zonder verzoek of aankondiging – hun slipjes en lijkt de internist ook foto’s te hebben gemaakt. Zowel het Regionaal Tuchtcollege Amsterdam, als het Centraal Tuchtcollege Den Haag achten de klacht gegrond. Het CTG gaat echter niet mee in de maatregel ‘doorhaling in het BIG-register’, maar legt wel een onvoorwaardelijke schorsing van één jaar op.
Relatie met de patiënt
Het Regionaal Tuchtcollege Amsterdam heeft zich vorig jaar gebogen over een klacht tegen een verpleegkundige, die een relatie kreeg met een ex-patiënte die op de Forensische Psychiatrische Afdeling was opgenomen in verband met een alcoholverslaving. De verpleegkundige werkte niet op deze afdeling tijdens haar korte opname, maar heeft wel een aantal keer gewandeld en gesprekken met patiënte gevoerd. Vier maanden nadat de patiënte was ontslagen uit de instelling hebben zij contact gehad en is hieruit een relatie is ontstaan. De instelling hanteerde echter een afkoelingsperiode van twee jaar. Een afkoelingsperiode wordt gehanteerd om de professionele grens als zorgverlener te kunnen behouden.
Het tuchtcollege overweegt dat er geen algemene norm bestaat voor de benodigde duur van een afkoelingsperiode en dat de door de instelling bepaalde afkoelingsperiode wel als uitgangspunt kan worden genomen, maar niet zonder meer bepalend is. Het geheel van feitelijke omstandigheden van het geval is bepalend voor de duur van de afkoelingsperiode. In dit geval was volgens het tuchtcollege het in acht nemen van een afkoelingsperiode van zes maanden aangewezen en oordeelde dat er niet zorgvuldig is gehandeld bij het aangaan van een relatie met een ex-patiënte. De verpleegkundige krijgt een waarschuwing opgelegd.
Emotionele uitbarstingen
Uit deze uitspraak volgt dat ook grensoverschrijdend gedrag dat niet seksueel van aard is en evenmin direct gericht op patiënten tuchtrechtelijk verwijtbaar kan zijn. Het RTG ’s-Hertogenbosch oordeelde namelijk dat een anesthesioloog de veiligheid van patiënten in gevaar heeft gebracht door emotioneel uit te barsten tegenover zijn collega’s. Volgens het RTG zouden die collega’s de voor een goede taakuitoefening vereiste concentratie daardoor kunnen verliezen. Normaliter zou een waarschuwing worden opgelegd, maar in dit geval wordt volstaan met de gegrondverklaring van de klacht, omdat het RTG eraan hecht dat de anesthesioloog zijn fouten heeft erkend en met verbetering aan de slag is gegaan.
In een andere zaak bevond het RTG Zwolle een klacht tegen een huisarts gegrond, omdat de huisarts zich grensoverschrijdend en onprofessioneel zou hebben opgesteld. De huisarts had – na een doorverwijzing – informatie doorgegeven van het zoontje van klaagster aan de ggz-instelling voor kinderen. De instelling heeft daarop laten weten het zoontje niet te kunnen behandelen. Klaagster is naar de huisarts gegaan om te achterhalen welke informatie de huisarts had doorgegeven, waarna het gesprek is geëscaleerd en de huisarts heeft laten weten klaagster en haar zoontje niet meer te willen behandelen en heeft haar weggestuurd. Ook bleek dat de huisarts vaker met het tuchtrecht in aanraking geweest in verband met bejegening van patiënten en heeft toen al forse maatregelen hiervoor gekregen. Desondanks is de huisarts opnieuw de fout in gegaan, waardoor het RTG zich genoodzaakt voelde om de inschrijving van de huisarts in het BIG-register door te halen. Uit deze uitspraak volgt dat het tonen van onvoldoende zelfreflectie en een kans op herhaling ertoe kan leiden dat het tuchtcollege ervoor moet kiezen de zwaarste maatregel op te leggen die het tuchtrecht kent.
Conclusie
De tuchtrechter krijgt steeds meer zaken voor zich die gaan omtrent het grensoverschrijdend gedrag. Er moet meer zijn dan een handeling waarvoor geen toestemming is verleend, wil er sprake zijn van tuchtrechtelijk verwijtbaar grensoverschrijdend gedrag. Ook als de patiënt of collega ervaart dat zijn/haar grens is overschreden. In het algemeen zien wij wel terug dat bij seksueel grensoverschrijdend gedrag een zwaardere maatregel wordt opgelegd – indien de klacht gegrond wordt verklaard – dan bij verbale agressie. De tuchtrechter weegt echter alle omstandigheden van het geval mee. Indien een zorgverlener meerdere keren de fout in is gegaan omtrent hetzelfde probleem en onvoldoende zelfreflectie toont, zien wij dat de tuchtrechter een zwaardere maatregel opgelegd. Ook in het geval van verbale agressie kunnen er dan stevige maatregelen worden opgelegd.
