Naming and shaming in de zorg

‘Drie nieuwe zorginstellingen op zwarte lijst IGZ.’ ‘Inspectie waarschuwt cosmetische kliniek Amsterdam.’ ‘Waarschuwing aan zorgaanbieders die zorgcontracten opzeggen.’ Een greep uit recente krantenkoppen over handhavend optreden van toezichthouders in de zorg. Publiciteit die voor zorgaanbieders behoorlijk schadelijk kan uitpakken.

Transparantie van de overheid is een groot goed. Maar daar zitten wel grenzen aan, vooral als die transparantie negatieve gevolgen heeft voor organisaties, instellingen en personen. Reputatieschade is vaak onomkeerbaar. Hoewel verdedigbaar is dat toezichthouders voorlichtende en waarschuwende taken hebben, dienen de belangen van de ondertoezichtgestelden niet uit het oog te worden verloren. Maar die belangenafweging wordt binnenkort drastisch beperkt.

Nieuwe regels
De wetgever heeft besloten – zonder overigens al te veel maatschappelijke of politieke discussie – nieuwe regels vast te stellen over het publiceren van informatie over het toezicht door de Inspectie voor Gezondheid en Jeugd (IGJ). Deze regeling zal op korte termijn van toepassing zijn specifiek voor zorgaanbieders en zorginstellingen. Met ingrijpende gevolgen voor de informatie die over hen op straat komt te liggen.

Dat heeft met name te maken met het dwingend karakter van de nieuwe regels. IGJ moet de informatie over de uitkomsten van controle en onderzoek, waaronder calamiteitenrapporten, openbaar maken. Het dwingende karakter van de regeling verplicht IGJ tot openbaarmaking, waardoor er nauwelijks ruimte is voor een belangenafweging door IGJ, bijvoorbeeld wanneer openbaarmaking van gevoelige informatie niet opweegt tegen de belangen van de zorginstelling of zorgaanbieder. Onder de huidige regels (Wet openbaarheid van bestuur) is die ruimte er wel, hetgeen betekent dat belangen van zorgaanbieders – zoals het belang op het voorkomen van reputatieschade – worden afgezet tegen het belang dat met openbaarmaking is gediend.

Naam en toenaam
Onder het nieuwe regime is openbaarmaking van de naam van de zorgaanbieders verplicht. En ook de namen van de bij die zorgaanbieder werkzame professionals en beroepsbeoefenaren mogen openbaar worden gemaakt. Hier is wel iets meer ruimte voor een belangenafweging, maar toch. Het vergt niet veel fantasie om te bedenken dat de omstandigheid dat de zorgprofessional negatief in verband wordt gebracht met een incident diegene nog jarenlang kan achtervolgen. IGJ pleegt immers informatie te publiceren op haar website.

Wij roepen IGJ daarom op spaarzaam gebruik te maken van de mogelijkheid informatie over specifieke personen bekend te maken. De Raad van State heeft zich niet voor niets kritisch uitgelaten over de nieuwe regels in het licht van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer.

Waakzaam
Gelet op het dwingende karakter van de nieuwe regeling – toezichtinformatie die IGJ vergaart, moet IGJ openbaren – is het verstandig dat zorgprofessionals en zorgaanbieders uiterst waakzaam zijn bij het verstrekken van informatie aan IGJ. Vraag je telkens af “Ben ik verplicht deze gegevens te verstrekken?” en “Heeft IGJ wel de bevoegdheid al deze gegevens op te vragen en in te zien?”. Het ‘zomaar’ verstrekken van informatie kan er binnenkort immers toe leiden dat deze informatie ‘zomaar’ in de publieke ruimte wordt verspreid.

In de praktijk zien wij dikwijls dat de publieke openbaarmaking door toezichthouders door zorginstellingen en zorgprofessionals als zwaardere sanctie wordt ervaren, dan het toezicht zelf en de eventuele maatregelen die daarop volgen. Voorlichting van het publiek is belangrijk, maar dat dient wel te gebeuren na afweging van alle betrokken belangen, dus ook die van de zorgaanbieder. Het in álle gevallen ‘straffen’ van de zorgaanbieder met naming and shaming gaat een brug te ver.