De cliëntenraad bij grote instellingen

Via de cliëntenraad hebben cliënten inspraak dan wel medezeggenschap in de besluiten die de zorginstelling maakt. Zo heeft een cliëntenraad ten aanzien van bepaalde onderwerpen het recht op informatie, een adviesrecht, een instemmingsrecht of zelfs een bindend voordrachtsrecht voor tenminste één lid van de interne toezichthouder. Hoe zit het nu precies met de verplichting van een cliëntenraad bij grote instellingen?

Cliëntenraad: wanneer is deze verplicht?

Ingevolge de Wmcz 2018 moet een instelling een cliëntenraad instellen indien de instelling met verblijf (i) met meer dan tien natuurlijke personen zorg verleent of indien de instelling met ambulante zorg (ii) met meer dan 25 natuurlijke personen zorg verleent. Er zijn hier twee uitzonderingen op. Indien de zorg door medisch specialisten wordt verleend of indien het gaat om persoonlijke verzorging, begeleiding of verpleging, dan geldt in beide gevallen ook de grens van 10 zorgverleners. Deze cliëntenraad heeft verschillende bevoegdheden, zoals het recht om advies uit te brengen over belangrijke beleidszaken, de kwaliteit van de zorg en de rechten van cliënten.

Grote zorginstellingen

Bij grote instellingen wordt deze grens van zorgverleners eenvoudig behaald en zal dus in de meeste gevallen in ieder geval één cliëntenraad ingesteld moeten worden.

Grote zorginstellingen in de thuiszorg of zorg met verblijf, met meerdere locaties, hebben bovendien de verplichting om per locatie een cliëntenraad in te stellen; dat zijn dus meerdere cliëntenraden per zorginstelling (artikel 3 lid 4 Wmcz). Per locatie dient er in dat geval een cliëntenraad te zijn, tenzij dit niet passend geacht wordt of de cliënten of hun vertegenwoordigers aangeven geen behoefte te hebben aan een aparte cliëntenraad. Bijvoorbeeld als het gaat om overal dezelfde zorg en dezelfde type cliënten, kan het niet passend geacht worden: dan kan één cliëntenraad ook voldoende representatief zijn voor alle cliënten.

Naast deze verplichting kunnen grotere zorginstellingen er ook zelf voor kiezen meerdere cliëntenraden in te stellen. Bijvoorbeeld als er meerdere zorgsoorten geleverd worden of sprake is van heel uiteenlopende cliëntgroepen. Ook kan hiervoor gekozen worden als er vanuit verschillende zorgdomeinen gewerkt wordt, bijvoorbeeld de Wmo en de Wlz. Dan geldt er een ander kader voor de cliëntmedezeggenschap, omdat in de Wmo de Wmcz 2018 in beginsel niet van toepassing is. Soms stellen gemeenten aan zorgaanbieders wel de eis om voor de Wmo-dienstverlening ook de medezeggenschap vanuit de Wmcz 2018 te volgen, maar dat is niet vanuit de wet zelf vereist.

Daarnaast bevelen wij aan om in de gevallen dat er meerdere cliëntenraden in één zorgorganisatie worden ingesteld, ook een centrale cliëntenraad in te stellen. De algemene bevoegdheden kunnen dan aan de centrale raad worden gegeven, waardoor het bestuur niet voor algemene zaken langs alle cliëntenraden hoeft. De meer lokale cliëntenraden gaan dan over lokale kwesties.

In de medezeggenschapsregeling zal de bevoegdheidsverdeling tussen de verschillende cliëntenraden goed moeten worden vastgelegd, anders wordt het in de praktijk onwerkbaar.

De cliëntenraad en ondernemingsraad

Bij grotere zorginstellingen zal in de regel ook een ondernemingsraad zijn ingesteld. Dat moet vanaf 50 werknemers op grond van de Wet op de ondernemingsraden.

Indien er een cliëntenraad en een ondernemingsraad is, adviseren beide medezeggenschapsorganen het bestuur over de organisatie. Ieder vanuit een ander belang. De ondernemingsraad vanuit de belangen van de werknemers en de cliëntenraad vanuit het cliëntbelang. Zij doen dat dus vanuit hun eigen perspectief, maar kunnen ook op verschillende vlakken samenwerken. Zo heeft de cliëntenraad een adviesrecht over de begroting, terwijl dit bij de ondernemingsraad ontbreekt. De ondernemingsraad heeft daarentegen wel een adviesrecht over belangrijke investeringen.

Tot slot

Grote zorginstellingen zijn in de meeste gevallen verplicht om een cliëntenraad in te stellen, maar ook in veel gevallen om een ondernemingsraad te hebben. Dat geeft een andere dynamiek, omdat er formeler rekening gehouden moet worden met de belangen van werknemers en cliënten en er meer stakeholders zijn waar het bestuur afstemming mee moet hebben om tot besluiten te kunnen komen. Het is van belang dat voor zowel de cliëntenraad als voor de ondernemingsraad helder is wat hun rol is: waar gaan ze wel over en waar gaan ze niet over? De reglementen die hiervoor gelden zijn van groot belang.

Verder is het bij grotere zorginstellingen soms verplicht meerdere cliëntenraden te hebben en het kan ook gewenst zijn. Bij meerdere cliëntenraden moet ook goed worden vastgelegd welke raad welke bevoegdheden heeft. In de regel via de medezeggenschapsregeling.

Heeft u vragen over de cliëntenraad of de ondernemingsraad? De experts van Eldermans|Geerts staan graag voor u klaar.