Aanbestedingsrecht

Aanbestedingen zijn tegenwoordig binnen de zorgsector aan de orde van de dag. Sinds de overheveling van zorgtaken op het gebied van maatschappelijke ondersteuning vanuit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) naar gemeenten in 2015 is voor veel zorginstellingen kennis van de aanbestedingsregels – verankerd in de Aanbestedingswet 2012 – onmisbaar geworden.

Het zijn de gemeenten die op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning verplicht zijn om voorzieningen te treffen voor hun inwoners. Dit geldt overigens ook voor hun jeugdigen die recht op zorg van gemeenten hebben op grond van de Jeugdwet. Daarnaast wordt per 1 januari 2019 forensische zorg ook aanbesteed door Justitie.

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft een handreiking gemaakt waarin veel vragen over de inkoop van zorg in het sociale domein worden beantwoord en die ook voor u als zorgaanbieder lezenswaardig is.

Wijze van inkoop

De Aanbestedingswet 2012 kent vooral veel procedurele regels. In het aanbestedingsrecht bestaat zelfs een specifiek procedure voor het aanbesteden van diensten binnen de gezondheidszorg. Die procedure geldt wanneer de opdracht een geraamde waarde heeft van meer dan € 750.000,- : de procedure voor sociale en andere specifieke diensten. Gemeenten zijn echter vrij om een andere procedures te volgen en kunnen dus wanneer zij dit willen gebruik maken van een reguliere procedure.

Er is veel discussie gaande over de vraag of zorg in Nederland wel moet worden aanbesteed. In bepaalde gevallen kan een gemeente ervoor kiezen zorg te subsidiëren. Een veel voorkomend misverstand is dat gemeenten kunnen kiezen tussen een subsidie of een aanbesteding. Het subsidierecht en het aanbestedingsrecht kennen nu eenmaal een eigen begrippenkader. Dit begrippenkader bepaalt of de manier waarop de gemeente geld uitgeeft als subsidie of als aanbesteding kwalificeert. Als uitgangspunt geldt dat wanneer sprake is van een overheidsopdracht, voor gemeenten een aanbestedingsplicht geldt. Wanneer alleen bepaalde activiteiten gestimuleerd worden door een gemeente – vaak is dan niet sprake van commerciële activiteiten, maar activiteiten die een algemeen belang dienen – zonder dat een afdwingbare leveringsplicht overeen wordt gekomen, dan mag een gemeente in plaats van een aanbestedingstraject, subsidies verstrekken.

Steeds vaker zien wij dat gemeenten in het sociale domein kiezen voor het open house systeem. Ook in geval van een open house is geen sprake van een overheidsopdracht. Binnen dit systeem contracteert een gemeente zorgaanbieders die aan bepaalde objectieve eisen voldoen. De inwoner beslist vervolgens welke zorgaanbieder hij kiest. De betreffende zorgaanbieders hebben zich ertoe verbonden om de diensten te leveren tegen vooraf met de gemeenten afgesproken voorwaarden.

Kostprijzen

Een veel besproken thema sinds de decentralisatie van jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning is de prijs waartegen gemeenten zorg inkopen. Uit diverse onderzoeken rijst het beeld dat de prijs die gemeenten betalen of althans, die zij bereid zijn te betalen niet kostendekkend is. Wij krijgen vaak de vraag wat hieraan te doen is. Van belang daarbij is dat u zich realiseert dat er meestal geen ruimte is om tijdens de aanbestedingsprocedures zelf te onderhandelen over de prijs. Deze omstandigheid brengt mee dat het belangrijk is om al in het voortraject de discussie aan te gaan over de verschillende elementen die de kostprijs bepalen en wanneer het voor u als zorgaanbieder rendabel is om zorg te leveren.

Een marktconsultatie of marktverkenning is bij uitstek de gelegenheid om deze zaken aan de orde te stellen. Voor zover zorg in het kader van maatschappelijke ondersteuning wordt aanbesteed heeft de wetgever concrete handvatten gegeven om tot een reële prijs te komen. Let wel, ook over de elementen die deze handvatten bevatten wordt in de praktijk gediscussieerd. Bedenk overigens ook goed dat gedurende de fase van een marktconsultatie of marktverkenning de door de gemeente te volgen procedure aan de orde kan worden gesteld. Sommige procedures, waaronder de procedure voor sociale en andere specifieke diensten, bieden de mogelijkheid om ruimte in te bouwen voor dialoogrondes.

In Alkmaar en Tilburg  is in het verleden discussie geweest over de redelijkheid van tarieven die de betreffende gemeenten wilden hanteren voor jeugdzorg. Belangrijke les uit die discussies is dat het voor zorgaanbieders van groot belang is de opbouw van hun kostprijs te onderbouwen. Afgezien van de kostprijs dienen overigens ook andere financiële afspraken die met gemeenten worden gemaakt de proportionaliteitstoets te doorstaan. De casus uit Alphen aan den Rijn illustreert dat financiële risico’s niet zomaar bij zorgaanbieders belegd mogen worden.

Vragen of hulp?

De advocaten en juristen van Eldermans|Geerts hebben veel ervaring met de aanbestedingsvraagstukken in de zorg en denken graag mee met oplossingen. Neem gerust contact met ons op als u vragen heeft.

  • Meld u nu aan voor onze nieuwsbrief!
    Wilt u op de hoogte worden gehouden van de laatste ontwikkelingen en veranderingen op juridisch gebied? Via onze nieuwsbrief krijgt u automatisch de laatste nieuwtjes via de e-mail toegestuurd.
  • Inschrijven nieuwsbrief