Wijziging boetebeleidsregels VWS: hogere boetes en zwaardere straffen mogelijk
Op 1 december 2022 zijn de Beleidsregels bestuurlijke boete Ministerie Volksgezondheid Welzijn en Sport 2019 (hierna: beleidsregels) gewijzigd. De hernieuwde beleidsregels treden op 1 januari 2023 in werking. Hieronder een beknopt overzicht van de gevolgen voor de praktijk.
De Beleidsregels bestuurlijke boete Ministerie Volksgezondheid Welzijn en Sport zijn van toepassing op bestuurlijk beboetbare feiten uit 16 verschillende wetten. Denk aan de Geneesmiddelenwet, de Jeugdwet en de Wmo. Deze beleidsregels bepalen hoe de hoogte van een bestuurlijke boete moet worden vastgesteld. In de bijlagen voor de verschillende wetten is hiervoor een boetedifferentiatietabel (soort stappenplan) opgenomen. Bij de berekening van de boete wordt rekening gehouden met verschillende aspecten, zoals de ernst van de overtreding, de omstandigheden van het geval en de verwijtbaarheid van de overtreding. Dat is niet nieuw. Voor 2023 wordt de tabel op twee factoren gewijzigd, namelijk de recidive en de verwijtbaarheid. Beide onderwerpen komen hieronder aan bod.
Recidive
De eerste wijziging van de beleidsregels betreft een verheldering van een eerdere wijziging uit 2021. Destijds werd in de bijlagen de volgende tekst geplaatst met betrekking tot recidive:
“Indien binnen vier jaar nadat een bestuurlijke boete is opgelegd opnieuw hetzelfde wettelijke voorschrift wordt overtreden, aan te duiden als recidive, kan de Minister … het nominale boetebedrag bij een nieuwe bestuurlijke boete verdubbelen. Bij een derde overtreding van hetzelfde wettelijke voorschrift binnen de recidivetermijn kan het nominale boetebedrag worden verhoogd met factor 3. Bij volgende overtredingen van hetzelfde wettelijke voorschrift binnen de recidivetermijn kan het nominale boetebedrag steeds met een extra factor 1 worden verhoogd ten opzichte van de eerdere verhogingsfactor, tot het maximale in de wet vastgestelde boetebedrag is bereikt. Onherroepelijkheid van een eerdere boete speelt geen rol bij de vraag of de boete verhoogd kan worden wegens recidive.”
De wijziging houdt dus in dat indien binnen vier jaar hetzelfde wettelijk voorschrift wordt overtreden (recidive), dat de hoogte van de bestuurlijke boete wordt verdubbeld. Bij iedere volgende overtreding wordt de boete met nog een factor verhoogd tot het maximum dat in de wet is vastgesteld is bereikt. Doorgaans is dit boetemaximum aanzienlijk hoger dan de opgelegde boete die in de tonnen kan lopen.
Overigens is wel risicovol dat het onherroepelijk zijn van de boete niet relevant is. Gelet op de doorlooptijd van een bezwaar en beroepsprocedure tegen een boete, kan in het geval een verschil van mening bestaat of sprake is van overtreding een bijzonder vervelende situatie ontstaan. In die situatie is het aan te raden niet alleen tijdig bezwaar aan te tekenen, maar ook een voorlopige voorziening te starten..
Boetedifferentiatietabel – verwijtbaarheid
Als tweede wordt de stap die betrekking heeft op de verwijtbaarheid, in de boetedifferentiatietabellen gewijzigd. Tot op heden werd bij bepaling van de hoogte van de bestuurlijke boete alleen gekeken of sprake was van normale verwijtbaarheid of verminderde verwijtbaarheid. Was van dat laatste geval sprake, dan werd het voorlopig bepaalde boetebedrag met 30% verminderd.
Vanaf 2023 wordt de boete bij verminderde verwijtbaarheid nog maar met 25% verlaagd. Daarnaast kan de boete juist ook worden verhoogd. Als sprake is van grove schuld wordt de boete met 25% verhoogd en bij opzet wordt het boetebedrag zelfs met 50% verhoogd. Opzet wordt gedefinieerd als het willens en wetens handelen of nalaten in strijd met het bepaalde in de genoemde artikelen. Grove schuld zit tussen de normale verwijtbaarheid en opzet in. Denk aan ernstige onzorgvuldigheid of nalatigheid, grenzend aan opzet. Om de boete te verhogen, zal de Minister moeten bewijzen dat sprake is van opzet of grove schuld.
| Er is sprake van verminderde verwijtbaarheid | -25% van het boetebedrag |
| Er is sprake van normale verwijtbaarheid | Het boetebedrag blijft gelijk |
| Er is sprake van grove schuld | +25% van het boetebedrag* |
| Er is sprake van opzet | +50% van het boetebedrag* |
* Het maximale vastgestelde boetebedrag in de wet mag niet worden overschreden.
Tot slot
Samenvattend is het arsenaal van de overheid om boetes op te leggen uitgebreid met de mogelijkheid extra hoge boetes op te leggen bij recidive en ernstige verwijtbaarheid of opzet. De afslag bij verminderde verwijtbaarheid is verlaagd. Over het algemeen betekent het dus dat VWS zwaarder kan en waarschijnlijk ook zal gaan straffen.
