Onbekend maar niet onbemind: de GOMA 2022
Al vele jaren geleden bleek dat de afwikkeling van klachten en schadeclaims binnen de medische aansprakelijkheid een vreemde eend in de bijt is en het belangrijk was dat hiervoor richtlijnen werden opgesteld. Daarom kwam in 2010 de eerste versie van de Gedragscode ‘Openheid Medische incidenten; betere afwikkeling Medische Aansprakelijkheid’ (kort gezegd: GOMA) tot stand. De GOMA geeft aanbevelingen over de fase voorafgaand aan de klacht of aansprakelijkstelling, maar ook over de afwikkeling van de klachten en claims.
Sinds de totstandkoming van de GOMA 2010 is er een aantal ontwikkelingen geweest die aanleiding waren voor een hernieuwde GOMA. Denk dan aan ontwikkelingen bij zorgaanbieders (bijvoorbeeld de toename van openheid rondom incidenten) en bij verzekeraars. Maar ook ontwikkelingen in wetgeving (de komst van de Wkkgz in 2016 en AVG in 2018) en nieuwe tuchtrechtspraak waren reden voor herziening. Daarom is op 1 maart 2023 de vernieuwde GOMA 2022 in werking getreden. Een belangrijk verschil tussen de twee versies is dat de ‘oude’ GOMA zich met name richtte op ziekenhuizen en hun aansprakelijkheidsverzekeraars. De GOMA 2022 is echter gericht op alle zorgaanbieders en zorgverleners die te maken krijgen met een incident, en tot belangenbehartigers van cliënten. Waar de GOMA voor ziekenhuizen dan ook staande praktijk is, zien we dat andere zorgaanbieders niet altijd op de hoogte zijn van deze aanbevelingen die wel tot hen gericht zijn. In dit artikel wordt daarom kort ingegaan op deze (nieuwe) spelregels bij incidenten en hoe zich deze verhouden tot de wetgeving en rechtspraak.
Wat staat erin?
De aanbevelingen zijn in de GOMA opgesplitst in vier paragrafen. In de eerste paragraaf wordt aandacht besteed aan de manier waarop partijen met elkaar dienen om te gaan, namelijk respectvol, open en coöperatief. Dit volgt bijvoorbeeld uit de aanbeveling dat zorgaanbieders begeleiding en ondersteuning aan de cliënt dienen te bieden; aangesloten kan worden bij art. 15 Wkkgz om een klachtenfunctionaris in te schakelen. Maar ook door het zorgdragen voor een overzicht van relevante feiten en omstandigheden van de zorgaanbieder aan de cliënt; dit sluit aan bij art. 10 Wkkgz dat op verzoek informatie over de aangeboden zorg moet worden verstrekt. Interessant is verder aanbeveling 5 van de GOMA waar aandacht wordt besteed aan de grote impact die incidenten en (tucht)klachten op zorgverleners kan hebben. Vanuit de zorgaanbieder moet dus ook begeleiding en ondersteuning worden geboden aan de zorgverlener.
In de tweede paragraaf wordt ingegaan op de manier waarop omgegaan moet worden met (mogelijke) incidenten. Denk dan aan het melden van incidenten binnen de zorgorganisatie en het onderzoeken van die incidenten. Maar ook het melden van incidenten aan de cliënt zelf en de wijze waarop een eventueel calamiteitenonderzoek dient plaats te vinden en eventueel kan worden besproken. Deze aanbevelingen zijn ook vergelijkbaar met de verplichtingen vanuit de Wkkgz.
Bovendien is interessant dat in aanbeveling 11 GOMA 2022 wordt aangehaald dat de zorgaanbieder de cliënt dient aan te bieden het calamiteitenrapport samen te bespreken en dat aan de cliënt desgewenst een schriftelijke samenvatting van of zelfs het gehele rapport dient te worden verstrekt. Verwezen wordt naar art. 10 lid 3 Wkkgz en KNMG-Richtlijn Omgaan met incidenten en klachten 2018 (“de Richtlijn”). Als wij echter de Wkkgz en de Richtlijn erop naslaan, zien wij geen verplichting staan (een samenvatting van) het calamiteitenrapport te verstrekken. Op basis van de Wkkgz heeft een cliënt weliswaar recht op het verkrijgen van bepaalde informatie over een incident, maar het gaat dan enkel om de aard en toedracht van het incident. Zie ook ons eerdere artikel over het delen van een calamiteitenrapport.
Belangrijk op dit punt is ook dat begin 2023 door de Hoge Raad een uitspraak is gedaan dat het calamiteitenonderzoek behoort tot het interne register van de zorgaanbieder en dus niet hoeft te worden gedeeld met de cliënt. Overigens werd door de tuchtrechter hierover anders beslist in de uitspraak van 20 juni 2023. Op dit punt bestaan er dus verschillende opvattingen. Vooralsnog lijkt niet wettelijk te zijn vastgelegd dat (een samenvatting van) het calamiteitenrapport gedeeld hoeft te worden. In sommige gevallen kan het echter wel verzachtend werken om het rapport te verstrekken. Raadzaam is dan wel om het verstrekken hiervan af te stemmen met de medewerkers die in het rapport worden genoemd of te herleiden zijn en de andere risico’s van verstrekking af te wegen.
Ten derde besteedt de GOMA aandacht aan erkenning van het leed, waar cliënten vaak behoefte aan hebben. Hier is veel om te doen geweest. Vaak hebben zorgverleners namelijk het idee dat zij geen excuses mogen aanbieden, omdat dan zou worden erkend dat zij een fout zouden hebben gemaakt. Dit is echter niet het geval, immers het aanbieden van excuses of het tonen van medeleven over iets dat is mis gegaan betekent niet dat wordt erkend dat er ook iets fout is gedaan. Dit volgt ook wel uit de uitspraak van het Centraal Tuchtcollege uit 2018. Vaak kan veel ellende voorkomen worden door het tonen van erkenning en medeleven.
Tot slot wordt in de vierde paragraaf ingegaan op de afhandeling van verzoeken tot financiële compensatie. In de praktijk zie je vaak dat dergelijke verzoeken door de aansprakelijkheidsverzekeraar van de betreffende zorgaanbieder worden afgehandeld. Deze paragraaf lijkt dan ook minder relevant voor de zorgaanbieder en zorgverlener zelf, maar dat is niet zo. Uit deze uitspraak van het Centraal Tuchtcollege volgt namelijk dat een zorgverlener er wel op toe moet zien dat een schadeclaim door de aansprakelijkheidsverzekeraar binnen redelijke termijn wordt afgehandeld. Van de zorgverlener mag worden verwacht dat hij de verzekeraar aanspoort om tot een afronding van de zaak te komen. Bovendien volgt uit deze uitspraak van het Regionaal Tuchtcollege dat van een zorgverlener mag worden verwacht dat hij correct en zorgvuldig omgaat met (schade)claims en klachten die naar aanleiding van zijn handelen worden ingediend door cliënten.
Het is dus goed om als zorgaanbieder en zorgverlener ook een blik te werpen op de aanbevelingen die zien op de afhandeling van claims. Hierin wordt onder meer aandacht besteed aan het informeren van de patiënt over de manier waarop schadeclaims kunnen worden afgewikkeld en het wijzen op de mogelijkheid van het inschakelen van een belangenbehartiger. Maar ook aan inzage in het medisch dossier (zie bijvoorbeeld artikel 7:456 BW) of het inschakelen van een geschilleninstantie.
Gebondenheid aan de GOMA?
De GOMA geeft dus handvatten en uitleg over de manier waarop omgegaan kan worden met incidenten en gevolg kan worden gegeven aan de verplichtingen die volgen uit de verschillende wetten als de Wkkgz, WGBO en AVG. De GOMA geeft echter aanbevelingen en is geen wet, zoals de Wkkgz wel is. De vraag is dan ook in hoeverre van zorgaanbieders en -verleners verlangd kan worden dat zij de GOMA naleven en of zij er ook op afgerekend kunnen worden als zij dat niet doen.
In de tuchtrechtspraak wordt het belang van de uitgangspunten in de GOMA wel vooropgesteld. Ook de IGJ kan een klacht bij de tuchtrechter baseren op de uitgangspunten van de GOMA, hetgeen de tuchtrechter ook onderschreef.
Daarnaast wordt de GOMA ook in civiele zaken aangehaald, zo oordeelde de rechtbank: “De GOMA is een gedragscode, bij uitstek een codificatie van volgens de branche behoorlijk, met de eisen van redelijkheid en billijkheid overeenstemmend handelen. Relevant is bovendien dat deze code dezelfde doelstelling heeft als een procedure als de onderhavige, namelijk het bevorderen van goede afwikkeling van letselschade buiten rechte. Bij de beoordeling komt daarom aanzienlijk gewicht toe aan de normen die in de GOMA zijn vervat […].”
Kortom, hoewel de GOMA geen wet is, wordt er door zowel tuchtrechters als civiele rechters en de IGJ wel waarde gehecht aan het handelen in lijn met de aanbevelingen uit de GOMA.
Tot slot
De GOMA lijkt voor veel zorgaanbieders (buiten de ziekenhuizen) nog onbekend terrein te zijn. Waarschijnlijk heeft dit ermee te maken dat de GOMA in eerste instantie toegespitst was op ziekenhuizen en hun aansprakelijkheidsverzekeraars. De ‘nieuwe’ GOMA richt zich echter op alle zorgaanbieders en zorgverleners die te maken hebben met incidenten en geeft handvatten voor het afhandelen van klachten en claims. Bovendien wordt veel waarde gehecht aan het handelen in lijn met de aanbevelingen uit de GOMA. Het kan dus raadzaam zijn als zorgaanbieder de procedure van klachten en claims naast de GOMA te houden.
Heeft u te maken met een incident, een klacht of een claim en hier hulp bij nodig? Neem dan contact met ons op.
