Centralisering kinderhartchirurgie academische ziekenhuizen (voor nu) van tafel

De Rechtbank Midden-Nederland heeft in de bodemprocedure besloten dat de afdeling kinderhartchirurgie in het UMC Utrecht en in het Leids UMC niet gesloten hoeven te worden. De rechter vernietigt daarmee het besluit van oud-minister Ernst Kuipers om de kinderhartchirurgie te concentreren in het Erasmus MC in Rotterdam en in het UMC Groningen. Een zucht van opluchting in Utrecht en Leiden, maar wat heeft de rechtbank meegenomen in haar afweging?

Wat ging hieraan vooraf?

Naast dat de concentratie van zorg – in het algemeen – in het regeerakkoord is bevestigd, is de Minister van mening dat de concentratie van de kinderhartchirurgie ook noodzakelijk is om in de toekomst het risico op vermijdbare complicaties en sterfte te verminderen. Doordat er op dit moment in vier academische ziekenhuizen de operaties worden uitgevoerd, is de bezetting van de – al beperkte – professionals per centrum volgens de Minister te laag en voeren zij te weinig operaties uit om hun vaardigheden in stand te houden. Daarnaast zijn er per ziekenhuis te weinig professionals om jongere collega’s op te leiden om later het stokje door te geven.

De voorganger van Kuipers, oud-minister Hugo de Jonge, besloot in 2021 dat de kinderhartchirurgie in Rotterdam en Utrecht zou worden geconcentreerd. Er ontstond veel ophef, voornamelijk in het noorden en oosten van het land. Immers zouden het UMCG en het LUMC hun afdeling moeten sluiten. Na een onderzoek van de NZa nam Kuipers het besluit om de kinderhartchirurgie te centraliseren in het Erasmus MC en in het UMCG. Door de geografische spreiding als extra selectiecriterium toe te voegen won het UMCG terrein en moest het UMCU inleveren.

Door het besluit zouden het LUMC en het UMCU hun afdeling kinderhartchirurgie in 2025 moeten sluiten. Tegen dit besluit is een kort geding aangespannen, maar de voorzieningenrechter zag geen reden om de concentratieprocedure te pauzeren. In de bodemprocedure stelt de rechtbank de ziekenhuizen nu in het gelijk en heeft de rechtbank het concentratiebesluit vernietigd.

Bodemprocedure

In het vonnis gaat de rechtbank in op verschillende elementen die tot haar eindbeslissing hebben geleid.

Ten eerste gaat de rechter in op de gehanteerde norm. De norm van 60 operaties bij neonaten waar de minister zich aan heeft vastgehouden bleek geen duidelijke harde norm. De rechter oordeelt dat de minister extra onderzoek had moeten uitvoeren naar deze norm, nu deze norm voortkomt uit een wetenschappelijk artikel over het risico op overlijden bij hartchirurgie bij baby’s. Een auteur van het artikel heeft middels een brief de minister geïnformeerd dat het getal van 60 niet kan worden gebruikt als wetenschappelijk minimum dat vereist is om de kwaliteit te waarborgen. Volgens de rechtbank zijn er serieuze aanwijzingen dat de volumenorm lager ligt dan 60 om de kwaliteit van de zorg te waarborgen en/of te verbeteren.

Ten tweede is de rechtbank van mening dat de minister zich meer had moeten beraden of het genomen besluit haalbaar was geweest. Het is mogelijk een probleem – vooral in het UMCG – om voldoende verpleegkundig personeel aan te trekken. Hoewel de rechtbank begrijpt dat – gelet op de geografische ligging – de kinderhartzorg in Groningen wil behouden, vindt zij dat de concentratie naar twee interventiecentra een verregaande keuze is. Hoewel het centraliseren nodig is en de rechter begrijpt dat het kinderhartcentrum in Groningen behouden moet blijven om kinderen in het noorden en het oosten van Nederland te bedienen, had de minister beter moeten onderzoeken of het behouden van drie centra beter was geweest dan twee. Immers is het wellicht ook een mogelijkheid om maar één kinderhartcentrum te sluiten in plaats van twee.

Ten derde gaat de rechter in op de bredere gevolgen en neveneffecten van de concentratie naar twee centra, aangezien de kennis en vaardigheden van het zorgpersoneel ook wordt ingezet voor andere ziekenhuiszorg bij kinderen. Het sluiten van een afdeling kinderhartchirurgie heeft ook gevolgen voor de kinder-IC’s en specialistische ingrepen bij kinderen met kanker. Dat zorgpersoneel gaat elders werken. De rechter oordeelt dat de minister ook had moeten kijken naar de gevolgen buiten de kinderhartchirurgie. De NZa had dit in haar advies ook al aangegeven.

Hoe nu verder?

De afdelingen kinderhartchirurgie van het UMCU en LUMC hoeven gelet op het vonnis vooralsnog niet te worden gesloten per 2025. Dit betekent echter niet dat de concentratie helemaal van tafel is. De minister zal zich moeten beraden over de vervolgstappen.