Letselschade: Wanneer is een zorgaanbieder aansprakelijk?

Waar mensen werken, worden fouten gemaakt. Dat gebeurt tijdens het werk op kantoor, maar extra schrijnend zijn de gevallen waarin dingen fout gaan in de zorg. Dat kan namelijk leiden tot letselschade bij patiënten en dat willen zorgverleners kosten wat het kost voorkomen. Zorgverleners hebben immers als doel mensen beter maken en zorgen voor zieken. Helaas komt het toch geregeld voor dat er iets fout gaat, omdat er nu eenmaal dagelijks veel (menselijke) handelingen worden verricht door zorgverleners. Maar betekent het dat als er iets fout gaat bij de behandeling van een patiënt, je als zorgaanbieder ook aansprakelijk bent voor de schade daarvan? In dit artikel gaan wij in op die vraag.

De voorwaarden voor aansprakelijkheid

Om iemand aansprakelijk te kunnen houden voor schade, kan een beroep worden gedaan op twee verschillende grondslagen. Allereerst kan dat op grond van de onrechtmatige daad en ten tweede kan een beroep worden gedaan op wanprestatie, ofwel een tekortkoming in de nakoming. De belangrijkste drie vereisten voor het slagen van een actie op één van de twee gronden zijn dat sprake is van 1) een onrechtmatige daad of tekortkoming, 2) schade en 3) een causaal verband tussen de onrechtmatige daad of tekortkoming en de schade. Hieronder gaan wij op deze drie vereisten in.

De norm: medisch onzorgvuldig handelen

Binnen het medisch aansprakelijkheidsrecht worden onrechtmatigheid en tekortkoming ook wel geduid als “(medisch) onzorgvuldig handelen”. Deze term zullen wij hierna ook gebruiken.

Zorgaanbieders c.q. zorgverleners moeten voldoen aan een zogenoemde “zorgplicht”, die inhoudt dat de zorgaanbieder de zorg moet betrachten die een redelijk bekwaam en redelijk handelend hulpverlener in dezelfde omstandigheden zou hebben betracht. Hierbij geldt de zogenaamde inspanningsverplichting. Dat betekent dat een zorgverlener moet doen wat in zijn vermogen ligt om een bepaald resultaat te bereiken. Als een bepaald resultaat niet wordt bereikt, betekent dat niet automatisch dat de zorgverlener dan ook niet aan zijn verplichting heeft voldaan.

Bij een geneeskundige behandeling is het namelijk meestal niet mogelijk om een bepaald resultaat te garanderen, omdat het menselijk lichaam in het (genezings-)proces een ongewisse factor vormt. Een en ander maakt dat van een tekortkoming pas kan worden gesproken indien komt vast te staan dat de hulpverlener zich onvoldoende heeft ingespannen of bij de inspanning een fout heeft gemaakt.

Soms kan er namelijk sprake zijn van een complicatie. Een complicatie is een onbedoelde en ongewenste uitkomst tijdens of volgend op het handelen van een zorgverlener, die voor de gezondheid van de cliënt zodanig nadelig is dat aanpassing van het (be)handelen noodzakelijk is dan wel sprake is van onherstelbare schade. Het is daarbij goed te weten dat een complicatie niet het gevolg is van inadequate zorg. In dat geval is er iets niet goed gegaan, maar wel goed gedaan.

Kortom, er kan als iets fout is gegaan niet zomaar worden gesteld dat er sprake is van verwijtbaar medisch handelen door de zorgverlener. Dit is namelijk alleen het geval als de zorgverlener niet conform de voor hem geldende medische richtlijnen en protocollen (ook wel: de medisch professionele standaard) heeft gehandeld.

Schade

Als er daadwerkelijk sprake is geweest van medisch onzorgvuldig handelen, dan kan dat leiden tot schade. In de meeste gevallen is dat dan letselschade (schade aan het lichaam). Dat hoeft echter niet het geval te zijn. Het komt immers ook voor dat weliswaar een fout is gemaakt, maar dat het (gelukkig) niet tot schade heeft geleid. Daarvan is sprake als in de hypothetische situatie zonder het onzorgvuldige handelen de uitkomst niet anders zou zijn geweest. Er moet daarom altijd worden gekeken naar de vraag of er een verschil is tussen de hypothetische situatie dat juist zou zijn gehandeld en de werkelijke situatie dat onzorgvuldig is gehandeld. Slechts als komt vast te staan dat tussen die twee situaties een verschil is, spreken we over schade.

Schade kan bestaan uit materiële schade en immateriële schade. Materiële schade is vaak direct in geld uit te drukken. Denk dat aan een vergoeding voor (extra) medische kosten of medische hulpmiddelen, verlies aan arbeidsvermogen of huishoudelijke hulp die niet nodig zou zijn geweest als er juist zou zijn gehandeld. Daarnaast kan schade bestaan uit immateriële schade, ook wel smartengeld genoemd. Het gaat hierbij om schade die niet in een geldbedrag meetbaar is. Daarbij kan gedacht worden aan het verdriet en leed dat een patiënt moet doormaken als gevolg van het letsel of het verdriet dat hij heeft. Onder immateriële schade valt ook het leed dat iemand heeft, omdat hij bijvoorbeeld de hobby’s of sporten die hij graag deed niet meer kan uitoefenen.

Causaal verband

Tot slot bestaat het vereiste van een causaal verband tussen het onzorgvuldig handelen en de schade. Met causaal verband wordt bedoeld dat een gebeurtenis het directe gevolg is van een andere gebeurtenis (oorzaak en gevolg). Schade komt enkel voor vergoeding in aanmerking als deze in zodanig verband staat met het handelen van de aansprakelijke partij, dat de schade aan de schuldenaar als een gevolg van deze gebeurtenis kan worden toegerekend.

Het kan immers voorkomen dat er wel schade is en dat er ook onzorgvuldig is gehandeld, maar dat dit niet in causaal verband met elkaar staat. Een voorbeeld is wanneer er onzorgvuldig is gehandeld én zich een complicatie heeft voorgedaan. Wanneer de schade dan is veroorzaakt door de complicatie en niet door het onzorgvuldig handelen, is niet voldaan aan het vereiste van een causaal verband.

Kortom

Wanneer sprake is van medisch onzorgvuldig handelen dat heeft geleid tot schade kan een patiënt de zorgaanbieder aansprakelijk stellen. De zorgaanbieder is dan in beginsel gehouden die schade te vergoeden. Vaak verloopt een traject van aansprakelijkstelling c.q. verzoek om financiële tegemoetkoming dan via de (beroeps)aansprakelijkheidsverzekeraar van de zorgaanbieder. Over de afwikkeling van klachten en claims schreven wij eerder een artikel, waarbij uitgebreid wordt stilgestaan bij de GOMA 2022. In dat artikel gaan wij ook in op de vraag of je als zorgaanbieder excuses kan aanbieden, ook indien géén sprake is van medisch onzorgvuldig handelen.

Heeft u vragen over een klacht- of claimtraject of bent u aansprakelijk gesteld en heeft u hulp nodig? Neem dan contact met ons op.