Camera’s in de zorg: wat mag wel en wat niet?

In de zorg kan het soms van belang zijn om camera’s in te zetten. Bijvoorbeeld om diefstal tegen te gaan en de veiligheid van patiënten en zorgverleners te waarborgen. Daarnaast kunnen camera’s worden ingezet ten behoeve van de zorgverlening. Zo kunnen zorgverleners onmiddellijk te hulp schieten wanneer een patiënt uit bed valt. Enerzijds brengt cameratoezicht een inbreuk op de privacy met zich, maar anderzijds kan het leiden tot juist meer vrijheid voor zowel de patiënt als de zorgverlener. Wat is mogelijk bij de inzet van camera’s in de zorg? Waar liggen de grenzen?

Doel en duur van de inzet

Camera’s kunnen niet zomaar worden ingezet in een zorginstelling. Eerst moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Zo dienen de camera’s te worden ingezet met een duidelijk doel. Dus niet uitsluitend om de medewerkers te controleren of personen te observeren. Maar als er veel wordt gestolen, kunnen camera’s worden ingezet om diefstal te voorkomen. Ook kan het een reden zijn om camera’s in te zetten om incidenten vast te leggen en de cliënten / bezoekers / werknemers te beschermen. Als het gaat om risicovolle patiënten kunnen camera’s worden ingezet om veilige en persoonsgerichte zorg te leveren. Dat zijn duidelijk omschreven doelen. Uitgangspunt is voorts dat camera’s in principe voor een korte periode worden ingezet. Desondanks kan het nodig zijn om camera’s structureel in te zetten. Bijvoorbeeld bij structurele diefstal of agressie. In dat geval is het van belang om aan de eisen van de AVG te voldoen. Zo moet u bijvoorbeeld een data protection impact assessment (DPIA) uitvoeren.

Bovenstaande geldt voor zichtbare camera’s. Ten aanzien van verborgen camera’s en camera’s met gezicht- en/of gedragsherkenning gelden strengere regels. Zo mogen verborgen camera’s alleen in uitzonderingssituaties worden ingezet om een eind te maken aan ernstig onrechtmatig handelen én moet er – zowel bij verborgen camera’s als geavanceerde camera’s – altijd een DPIA zijn uitgevoerd.

Camerabeelden mogen niet zonder meer worden ingezet om tegen werknemers te gebruiken. Zo oordeelde de Rechtbank Oost-Brabant in het arrest Hermes / Connexxion dat camerabeelden slechts mogen worden gebruikt ‘bij een redelijk vermoeden van een misdrijf of betrokkenheid daarbij’ en niet om werknemers in de gaten te houden. Zodra dit vermoeden niet meer bestaat, mogen de beelden niet meer worden gebruikt. Hieruit volgt ook dat camera’s niet mogen worden ingezet om te kijken of werknemers roken, op hun telefoon zitten of cliënten/klanten juist bejegenen. Connexxion deed dat wel en verbond daar ook consequenties aan voor haar werknemers.

Afweging alternatieven

Alvorens camera’s in te zetten moet worden nagegaan worden in hoeverre er minder ingrijpende alternatieven zijn om het doel te bereiken, bijvoorbeeld door regelmatig te surveilleren. Bij het ontbreken van geschikte alternatieven kan cameratoezicht een optie zijn.

Toestemming

Het is van belang om eenieder die kan worden gefilmd in te lichten over het gebruik van camera’s. Dit kunnen patiënten, zorgverleners maar ook gewone bezoekers zijn. Door betrokkenen te informeren, worden ze in staat gesteld om hun rechten uit te oefenen, bijvoorbeeld het recht op inzage of bezwaar tegen het gebruik daarvan. Personen kunnen bijvoorbeeld worden ingelicht door middel van een informatiebord bij de ingang, maar ook andere manieren zijn denkbaar.

Ook de Rechtbank Limburg oordeelde dat het zonder toestemming maken van camerabeelden moet worden aangemerkt als onrechtmatig.

Als camera’s worden ingezet in patiëntenkamers, zal de patiënt hier in beginsel uitdrukkelijke en geïnformeerde toestemming voor moeten geven. Hier kan een uitzondering op worden gemaakt als cameratoezicht nodig is voor bescherming van de acute vitale belangen van de patiënt of anderen. Daarvan kan bijvoorbeeld sprake zijn als de patiënt een groot gevaar vormt voor zichzelf en de omgeving.

De Wet zorg en dwang

Als camera’s in het kader van de zorgverlening worden ingezet zonder toestemming van de patiënt of diens vertegenwoordiger, kan sprake zijn van onvrijwillige zorg. In dit kader is de Wet zorg en dwang (hierna: Wzd) van belang. Onder de Wzd is het uitgangspunt dat onvrijwillige zorg zo min mogelijk wordt ingezet. Alleen als sprake is van een ‘ernstig nadeel’, voor de patiënt, en er geen andere oplossingen zijn, kan onvrijwillige zorg nodig zijn. In dat geval dient het WZD-stappenplan te worden doorlopen, waarvan deel uitmaakt afweging, heroverweging en eventueel verlenging. Daarnaast is het zo dat niet iedere zorgaanbieder onvrijwillige zorg mag toepassen. Daarover kunt u in dit artikel meer lezen.

Dus

De inzet van camera’s in de zorg is maatwerk. Je zult per geval moeten beoordelen of en hoe lang camera’s écht nodig zijn.

Wil je het cameratoezicht goed geregeld hebben? Bestel dan voor €99,= ons protocol cameratoezicht in zorginstellingen! Hierin staan nog meer punten en afwegingen die je moet meenemen voordat je cameratoezicht kan inzetten.