Inkopen in de Wmo; wat is een reëel tarief? En hoe zit het met indexering?

Wat is de AMvB reële prijs Wmo 2015?

De Wet Maatschappelijke Ondersteuning, de Wmo, verplicht de gemeente tot het stellen van regels over een goede verhouding tussen de prijs en kwaliteit van een voorziening. De ‘Algemene Maatregel van Bestuur reële prijs Wmo 2015’, regelt gedetailleerder hoe een reële prijs moet worden vastgesteld en met welke kostprijselementen de gemeente in ieder geval rekening dient te houden.

In de AMvB is te lezen dat een gemeente bijvoorbeeld rekening moet houden met de kosten van een beroepskracht, ‘redelijke’ overheadkosten, kosten als gevolg van ziekte maar ook met indexatie.

Welk tarief hier uit komt rollen is niet in steen gebeiteld. Er is de afgelopen jaren het nodige geprocedeerd over de tarieven in de Wmo, waaruit nog extra kaders naar voren komen.

Waar moet de gemeente verder rekening mee houden?

Uit verschillende jurisprudentie op dit punt (waaronder van de Hoge Raad) komen in ieder geval de volgende aandachtspunten naar voren:

1. Gemeenten moeten reële tarieven vaststellen die niet disproportioneel zijn en zijn gebaseerd op zorgvuldig onderzoek.
2. Bij een beoordeling van de rechtmatigheid van de tarieven moet worden nagegaan of een gemeente ter motivering daarvan inzicht heeft gegeven in haar bevindingen en afwegingen.
3. Gemeenten moeten op grond van het proportionaliteitsbeginsel bij de vaststelling van een reële kostprijs blijk geven van een redelijke beoordeling en afweging van belangen.
4. Als gemeente niet kan voldoen aan de informatieplicht over de tarieven wordt van een inschrijver verwacht dat zij concreet (en tijdig) aangeeft dat en waarom de onderbouwing van de door een gemeente vastgestelde reële prijs en de daarbij gemaakte afwegingen onvoldoende transparant zijn.
5. De verschillende zorgvormen en zorgverleners spelen bij de vaststelling van tarieven een bepalende rol. De uiteenlopende omstandigheden maken maatwerk noodzakelijk.
6. Een indexering moet niet alleen worden meegenomen in de tarieven maar moet ook zichtbaar en volledig gebeuren. Er moeten verifieerbare parameters worden gehanteerd waarover geen discussie kan bestaan
7. Een budgettekort bij de gemeente vormt geen reden om geen reële tarieven te betalen. Wanneer gemeenten door de centrale overheid een bepaald budget krijgen toebedeeld doet dat niet af aan de verplichting van gemeenten om te voorzien in zorg.
8. Het gebruik van de rekentool is niet verplicht is, maar de rekentool kan wel een objectiveerbaar (hulp)middel kan zijn om tot vaststelling van reële kostprijzen te komen.
9. Een reëel tarief betekent niet per definitie een kostendekkend tarief voor iedere aanbieder of een tarief dat rekening houdt met de situatie bij iedere aanbieder.

Wanneer in discussie over de tarieven?

Voorgaande punten gaan over het moment dat de tarieven worden vastgesteld. Dat is in de aanbestedingsfase. Het is in de aanbestedingsfase altijd goed opletten welke termijnen er gelden voor het maken van bezwaar. De algemene regel is dat de inschrijver proactief moet zijn en eventuele bezwaren zo snel mogelijk kenbaar moet maken. Maar in de aanbestedingsstukken kunnen specifiekere termijnen staan voor welke datum inschrijvers vragen moeten stellen en/of bezwaren kenbaar moeten maken. Een eventueel bezwaar tegen het tarief moet ook voor dat moment worden gemaakt, er is een kans dat de gemeente later anders stelt dat het recht hier iets van te vinden is verwerkt.

Hoe zit dat met indexeren van tarieven en de reële kostprijs?

In de Wmo worden vaak meerjarencontracten afgesloten. Het kan zijn dat het tarief bij aanvang nog afdoende was, maar dat dit gaandeweg verandert, bijvoorbeeld omdat de gemeente in de optiek van de zorgaanbieder niet voldoende indexeert om de stijgende kosten te compenseren. De hoge inflatie het afgelopen jaar was daarbij een goed voorbeeld. De vraag is dan wat te doen.

In de AMvB reële prijs Wmo 2015 staat dat de gemeente bij de vaststelling van een prijs rekening moet houden met ‘indexatie van de reële prijs voor het leveren van een dienst.’ In de jurisprudentie is bepaald dat een indexatie ‘zichtbaar en volledig’ moet gebeuren en dat er ‘verifieerbare parameters’ moeten worden gehanteerd. Maar niet eenduidig is bepaald hoe dat er precies uit ziet, zo bevestigt ook de Rechtbank Limburg in 2020: “Nergens is in de wet- en regelgeving of de jurisprudentie bepaald hoe en naar welke norm geïndexeerd moet worden.” 

Welke factoren zijn relevant bij indexatie van tarieven?

Of de indexatie stand kan houden heeft dus alles te maken met (i) hoe de indexatiemethodiek in de overeenkomst staat beschreven en (ii) in hoeverre die methodiek voldoende gemotiveerd is en er met verifieerbare parameters wordt gewerkt. Dit kan volgens de OVA-prijsindex zijn, maar ook op basis van een mix van factoren. Het is aan de zorgaanbieder om aan te tonen waarom de indexatie zoals die wordt toegepast niet voldoet.

Hier komt nog bij dat een uitgebreid uitgewerkte indexatiemethodiek in de overeenkomst zelf mogelijk ook een onderwerp is waar de zorgaanbieder eerder over had kunnen en moeten klagen. De indexatiemethodiek kan bij het moment van aanbesteden immers al vaststaan en – na het sluiten van het contract- is dat ook akkoord bevonden door zorgaanbieder. De vraag is dan met name in hoeverre de uitwerking van die indexatie nog voldoet aan de verplichting tot het vaststellen van een reële prijs.

Drie tips voor zorgaanbieders

De afgelopen jaren is er sprake van een toenemende inflatie, wat ook resulteert in (bijvoorbeeld) hogere loonkosten. Zorgaanbieders kunnen er tegenaan lopen dat de indexatie niet meer compenseert voor de stijgende kosten. Zij zitten vaak enkele jaren aan een overeenkomst vast, zonder tussentijds onderhandelmoment. Hierbij enkele tips;

1. Bij de aanbesteding: wees proactief: Bij de aanbesteding: bestudeer goed wat er in het conceptcontract staat over de indexatie en hoe dat is gemotiveerd. Bekijk ook de Nota van Inlichtingen en aanbestedingstukken; op welke basis is de gemeente tot deze indexatiemethodiek gekomen? Als het onduidelijk of onredelijk is: stel direct vragen, of maak bezwaar!
2. Na het sluiten van de overeenkomst: ga in dialoog: ook als de overeenkomst eenmaal gesloten is, bekijk kritisch wat er in het contract staat en met welke factoren de gemeente wel of geen rekening houdt in de indexatie. Was dat vooraf duidelijk? Ook dan is het goed om vragen te stellen.
3. Veranderende omstandigheden: stel een kostprijsonderzoek voor: hoe oud zijn de kostprijselementen precies en hoe goed is de gemeente op de hoogte van de ontwikkelingen? Het kan voor beide partijen verhelderend zijn een nieuw kostprijsonderzoek in te zetten op basis van actuele gegevens.

Voor vragen of verder advies over de tarieven in de Wmo kunt u altijd contact leggen met één van onze advocaten of juristen.