Maatregelen vanuit de overheid voor de zorgsector vanwege de gestegen (energie) prijzen

Stijgende kosten voor energie

De stijgende energiekosten leiden bij steeds meer zorgorganisaties tot zorgen. Inmiddels is door het kabinet een inventarisatie uitgevoerd naar de (maatschappelijke) gevolgen van de hoge prijzen voor energie. Daarbij zijn signalen uit het veld meegenomen, zoals van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, de Nederlandse GGZ, Zorgverzekeraars Nederland en zorgaanbieders. De overheid heeft vanuit deze en andere partijen signalen ontvangen dat zorgaanbieders in 2022 worden geconfronteerd met aanzienlijke financiële tegenvallers als gevolg van hoger dan geraamde energieprijzen en/of voor 2023 minder positieve scenario’s voorzien als gevolg van de gestegen prijzen.

Het kabinet heeft tegen deze achtergrond in een Kamerbrief van 22 november 2022 maatregelen aangekondigd. Daarbij benadrukt het kabinet dat niet elke zorgaanbieder evenveel hinder zal ondervinden van de gestegen energieprijzen. Omdat individuele zorgaanbieders echter in grote problemen kunnen komen door deze gestegen prijzen voor energie, heeft het kabinet naar eigen zeggen besloten de ruimte te bieden voor ‘maatwerk’.

Welke compenserende maatregelen voor de hogere (energie) prijzen gelden voor zorgaanbieders in de Zvw-sector?

In de Zvw-sector wordt het aan de gebruikelijke contractonderhandelingen tussen zorgverzekeraar en zorgaanbieder overgelaten om tot ‘maatwerkafspraken’ te komen. Onder de volgende drie voorwaarden kunnen zorgorganisaties zich melden bij de individuele zorgverzekeraars om passende financiële afspraken te maken:

• De zorgaanbieder is geconfronteerd met een bovenmatige stijging van (energie) prijzen;
• De zorgaanbieder kan de gestegen (energie) prijzen redelijkerwijs niet zelf voorkomen met maatregelen;
• De zorgaanbieder kan de gestegen (energie) prijzen niet opvangen binnen de exploitatie en reserves.

Om dit te faciliteren wordt voor zorgverzekeraars voor 2022 macronacalculatie ingezet. Dat houdt in dat zorgverzekeraars voor 70% worden gecompenseerd vanuit het Zorgverzekeringsfonds voor extra uitgaven die zien op compensatie van (energie) prijzen. Om te voorkomen dat deze kosten door aanbieders moeten worden terugbetaald via het macrobeheersinstrument (mbi), wordt het mbi voor zover de overschrijding ziet op compensatiekosten niet ingezet in 2022. De NZa ziet erop toe dat zorgverzekeraars hun zorgplicht nakomen en bewaakt de voortgang.

Gaan de voorgestelde maatregelen om de hogere kosten te compenseren wel werken?

Het kabinet roept zorgverzekeraars op om in deze uitzonderlijke situaties waar nodig het gesprek hierover met zorgaanbieders aan te gaan. Het is de vraag in hoeverre deze maatregelen voor zorgaanbieders die actief zijn in de Zvw een daadwerkelijke oplossing zullen bieden. Niet alleen zijn zorgaanbieders hierbij afhankelijk van de visie van elke individuele zorgverzekeraar, ook ligt de lat voor zorgorganisaties om zich überhaupt te mogen melden – gezien de criteria – vrij hoog. Ook lijkt de regeling lastig uitvoerbaar, aangezien er kennelijk geen centraal meldpunt is zoals bijvoorbeeld bij de continuïteitsbijdrage-regeling wel het geval was, maar zorgaanbieders in gesprek moeten met (alle) individuele zorgverzekeraars. Voor niet-gecontracteerde zorgaanbieders lijkt de regeling bovendien überhaupt geen oplossing te bieden.

Welke maatregelen gelden voor zorgaanbieders in de Wlz-sector?

Voor de Wlz-sector is door het kabinet overleg gevoerd met zorgkantoren en zijn signalen van zorgaanbieders besproken. Het is, zo beschrijft het kabinet, niet wenselijk om kwetsbare mensen de gevolgen te laten ondervinden van financiële problemen van zorgaanbieders door de gestegen (energie) prijzen.

De regeling voor Wlz-aanbieders is in de Kamerbrief niet uitvoerig omschreven. Het kabinet geeft te kennen als maatregel een regeling voor 2022 beschikbaar te willen stellen, waarmee wordt beoogd om ruimte te bieden aan zorgkantoren en zorgaanbieders om maatwerkafspraken te maken in verband met de bovenmatig gestegen (energie) prijzen in 2022 die niet binnen de exploitatie kunnen worden opgevangen. Het kabinet stelt hiervoor incidenteel € 100 miljoen beschikbaar.

Verder is er over de regeling nog weinig bekend. De regeling wordt volgens het kabinet nog verder uitgewerkt in overleg met het veld, waarbij uitvoerbaarheid door de NZa en zorgkantoren een grote rol speelt.

Welke maatregelen gelden voor zorgaanbieders in het sociaal domein (Wmo en Jeugdwet)?

In het sociaal domein wordt eenmalig afgeweken van de normale systematiek. Vanaf 2023 wordt (ook aan gemeenten en provincies) een extra prijsbijstelling uitgekeerd ter compensatie van de hogere inflatie in 2022; het betreft extra compensatie voor de Rijksbegroting, waaronder ook het Gemeentefonds. Door een hogere vergoeding wordt het, zo beschrijft het kabinet, mogelijk de bekostiging aan zorgaanbieders te verhogen daar waar zich knelpunten voordoen. Het kabinet heeft er naar eigen zeggen alle vertrouwen in dat gemeenten voor het jaar 2023 zelf keuzes maken om lokaal waar nodig aanvullende maatregelen te nemen en zo ook tarieven, subsidies en vergoedingen passend te indexeren. Het gaat dan onder meer om aanbieders in de jeugdzorg en Wmo-aanbieders.

Verder wijst het kabinet erop dat een deel van het sociaal domein aanspraak kan maken op de ‘Tegemoetkoming Energiekosten energie-intensief’ (TEK) voor het mkb.

Ook voor aanbieders in het sociaal domein geldt dus dat zij zelf actief zullen moeten aankloppen bij de individuele gemeenten, waarbij het de vraag is hoe gemeenten hiermee zullen omgaan en of gemeenten hierin één lijn zullen trekken. Dat is immers lang niet altijd het geval, hetgeen er toe kan leiden dat zorgaanbieder A in gemeente B wel een compensatie ontvangt, maar Zorgaanbieder X van gemeente Y geen compensatie ontvangt, terwijl hun situatie niet anders is. Van een gezamenlijke regeling vanuit de gemeenten, waarin is beschreven of sprake is van een compensatie voor zorgaanbieders en zo ja, onder welke voorwaarden en om welke compensatie het gaat, lijkt vooralsnog geen sprake.

Zelf actie gevraagd

Duidelijk is dat het kabinet een grote verantwoordelijkheid bij zorgaanbieders zelf neerlegt. Het is volgens het kabinet niet mogelijk om iedereen volledig te compenseren; het is belangrijk dat wordt verduurzaamd en dat zuinig wordt omgegaan met energie.

Dat er door de overheid ruimte wordt geboden om maatwerkafspraken te maken is positief. Het kabinet heeft er vertrouwen in dat met de geschetste maatregelen de grootste knelpunten op het VWS-terrein kunnen worden opgelost. Of dat ook daadwerkelijk zo is, zal afhangen van de concrete uitwerking van de aangekondigde maatregelen.

Van zorgaanbieders wordt in ieder geval het nodige eigen initiatief gevraagd: zij zullen zelf moeten aankloppen bij zorgverzekeraars en gemeenten. Voor Wlz-aanbieders geldt dat zij de aangekondigde regeling in de gaten kunnen houden.